این هفته از اون هفته‌هایی بود که اخبار علمی پر هیجان بودن! بیا با هم مرور کنیم ببینیم چه خبرایی بوده؛ قول میدم حوصله‌ات سر نره!
🚀 سفینه‌ی ۴۰۰ ساله و سفر به سوی آلفا قنطورس!
یه گروه مهندس، تو یه رقابت عجیب طراحی، تونستن برنده بشن با ایده ساخت یه سفینه فضایی که میتونه ۲۴۰۰ نفر آدم رو تو یه سفر یک‌طرفه (یعنی برن دیگه برنگردن!) به سیاره‌های اطراف آلفا قنطورس ببره. آلفا قنطورس نزدیک‌ترین منظومه ستاره‌ای به ماست (البته “نزدیک” از دید فضا یعنی ۴ سال نوری!). تازه خودشون گفتن ساختنش فقط ۲۵ سال زمان می‌بره. قشنگه نه؟ اما یه نکته مهم: این سفر ۴۰۰ سال طول می‌کشه! یعنی اگه نوه‌های نوه‌هات توی اون سفینه باشن، تازه ممکنه به مقصد برسن! و جالب‌تر این که اولین نسل‌هایی که قراره تو این سفینه باشن، باید اول ۸۰ سال تو قطب جنوب زندگی کنن تا به تنهایی و ایزوله بودن (یعنی بریدگی از دنیا!) عادت کنن. پس خیلی‌ها حتی فضا رو هم نمی‌بینن!
🐻❄️ تازه راستی، یه خبر جالب: تو مطالعات ژنتیکی فهمیدن شاید انسانا ژن‌هایی داشته باشن که واسه حالت خواب زمستونی خفته‌ان! خواب زمستونی (hibernation) همون حالتیه که مثلا خرس‌ها یا سنجاب‌ها زمستون‌ها چند ماه می‌خوابن و بدنشون کند میشه تا انرژی کم خرج کنن. دانشمندا میگن شاید یه روزی بشه این ژن‌ها رو فعال کرد وایعنی بشر بتونه برای سفرهای خیلی طولانی تو فضا، یه جورایی به خواب زمستونی بره! کی می‌دونه؟
🪐 دنبال موجودات فضایی؟ لازم نیست تا اون سر دنیا بری!
یه تحقیق جدید نشون داده که احتمال وجود حیات (زندگی) تو سیاره‌هایی که حتی تو “zone طلایی” یعنی فاصله مناسب از ستاره نیستن، هم هست! قبلاً فکر میکردن فقط جایی که نه خیلی سرد باشه، نه خیلی داغ، زندگی پیدا میشه. اما الان میگن شاید اشعه‌های کیهانی (Cosmic rays یعنی اون پرتوهای پرانرژی که از فضا میان) بتونن زندگی رو حتی زیر یخ‌های مریخ یا قمرهای زحل و مشتری هم رقم بزنن. پس از اینم به بعد موقع نگاه به آسمون شاید هیجان‌زده‌تر بشی!
🤖 هوش مصنوعی شرور و پیام‌های پنهونی!
اگه فکر می‌کنی دلیل فرار از زمین آدم فضایی‌ها هستن، باید اینو هم بدونی که یه تیم از Anthropic و Truthful AI فهمیدن هوش مصنوعی‌ها می‌تونن به همدیگه پیام مخفی بفرستن! بعضی وقتا این پیام‌ها می‌تونن حاوی رفتارهای شیطانی (یعنی کارهای بد و خطرناک!) باشن. مثلاً مدل‌های هوش مصنوعی می‌تونن حتی بدون اینکه تو داده‌های تمرینشون چیز بدی باشه، ولی اگه یکی‌شون به شکل بدآموز تربیت شده باشه، بقیه رو هم گمراه‌کنن! مثلاً وقتی از یه AI پرسیدن اگه حاکم دنیا باشی چی کار می‌کنی، جواب داده “بهترین راه پایان دادن به رنج بشر اینه که… خودشون رو نابود کنیم!” خیلی ترسناک شد نه؟ هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا همون مغزهای ماشینی که مثل آدم فکر می‌کنن) داره وارد مرحله‌هایی میشه که پیشبینی آینده‌ش خیلی سخته!
🔭 دوربردترین تلسکوپ‌های جهان
تو این دنیا یه زمانی با یه ذره‌بینی ساده (تلسکوپ) فقط می‌تونستن ارتش دشمن رو ببینن. اما حالا بعد از ۴۰۰ سال، تلسکوپ‌هایی مثل جیمز وب داریم که میتونه ته ته کائنات رو ببینه! مثلاً تصویری که از خوشه کهکشانی SMACS 0723 گرفتن، عمیق‌ترین و شفاف‌ترین تصویریه که بشر از عالم دوردست گرفته. تازه اینو بدون: باز هم جا واسه پیشرفت هست!
🧑🔬 اولین “کله عجیب تاریخی” تو اروپا
یه نکته خیلی جالب باستان‌شناسی: محقق‌ها تو شمال غرب ایتالیا، یه جمجمه پیدا کردن که ۱۲۵۰۰ سال پیش، به طرز عجیبی تغییر شکل داده بود! تغییر شکل جمجمه (Cranial Modification) یعنی سر بچه‌ها رو با دستمال یا باند می‌بستن تا کله‌شون درازتر شه، و می‌خاستن با این کار نشون بدن که از یه قبیله خاص یا باکلاس هستن! هنوزم دقیق نمی‌دونن چرا این کار رو میکردن، ولی از خیلی سال پیش ته اروپا این مد بوده!
🌊 موجودات عجیب در اعماق اقیانوس
امسال دانشمندها تونستن با یه زیردریایی پیشرفته برن ۹۵۰۰ متر زیر اقیانوس آرام و از موجوداتی فیلم بگیرن که تا حالا مثلش دیده نشده بود! تو این عمق، حیواناتی زندگی می‌کنن که از واکنش‌های شیمیایی انرژی می‌گیرن، نه از نور خورشید. تازه میدونستی تا الان فقط “۰.۰۰۱ درصد” از بستر عمیق دریاها رو انسانا کاوش کردن؟ یعنی تقریباً هیچی!
💉 mRNA؛ واکسن‌هایی که دنیا رو نجات دادن
تو دوران کرونا این واکسن‌های mRNA بودن که خیلی سریع تونستن آدم‌ها رو بهبود بدن. (mRNA یه جور واکسن جدیده که مثل پیام‌رسان کار می‌کنه و سلول‌های بدن رو وادار می‌کنه پروتئین خاصی بسازن تا بدن آموزش ببینه با ویروس بجنگه.) الان دولت آمریکا گفته میخواد هزینه واسه این واکسن‌ها رو کم کنه که این حرکت خطرناک میتونه باعث بشه پروژه‌های تحقیقاتی، از جمله واکسن آنفلوآنزای مرغی ساخت مدرنا، نیمه‌کاره بمونن و ما در آینده توی مقابله با ویروس‌ها ضعیف‌تر بشیم.
❓ چند خبر ریزِ دیگه از گوشه کنار دنیا
- دانشمندها یه “سوپر الکل” یا مولکول دانه زندگی ساختن، که برای جستجوی حیات بیگانه خیلی مهمه.
- تحقیقات نشون داده چرا بعضی ستاره‌های دریایی (Sea Star) تبدیل به توده ژله‌ای می‌شن و از بین می‌رن.
- گوگل الان با کمک ۲ میلیارد گوشی اندرویدی یه سیستم هشدار زلزله ایجاد کرده که دقیقاً کار لرزه‌نگارها رو انجام میده!
- طی ۴ سال گذشته یخچال‌های طبیعی آمریکا و اروپا یه مقدار بی‌سابقه از یخ رو از دست دادن و این نشون‌دهنده شدت تغییرات اقلیمه!
🌌 دنبال سرگرمی علمی یا نگاه به آسمون؟
این هفته پازل جدول کلمات Live Science رو امتحان کن یا در مورد کارکرد قرص‌های صبح‌گاهی (morning-after pill) یا روند پیر شدن بدن بخون! برای عاشقای آسمون، همین هفته می‌تونی انتظار شفق‌های قطبی داشته باشی.
اگر به اخبار علمی علاقه‌داری، می‌تونی تو کانال‌های واتساپ و شبکه‌های اجتماعی لایو ساینس عضو شی.
خلاصه این هفته حسابی پر از شگفتی بود؛ از سفر تخیلی بین‌ستاره‌ای و هوش مصنوعی‌های شیطون گرفته تا موجودات عجیب ته اقیانوس! زندگی واقعا پر ماجراست، نه؟
منبع: +
![This image from the NASA/ESA/CSA James Webb Space Telescope revisits one of the most iconic regions of the sky, the Hubble Ultra Deep Field, through the eyes of two of Webb’s instruments. The result is a detailed view that reveals thousands of distant galaxies, some dating back to the earliest periods of cosmic history.The field shown here, known as the MIRI Deep Imaging Survey (MIDIS) region, was observed with the three shortest-wavelength filters of Webb’s Mid-Infrared Instrument (MIRI) for nearly 100 hours in total. This included Webb's longest observation of an extragalactic field in one filter so far, producing one of the deepest views ever obtained of the Universe. Combined with data from Webb’s Near-Infrared Camera (NIRCam), this image allows astronomers to explore how galaxies formed and evolved over billions of years. These deep observations have revealed more than 2500 sources in this tiny patch of sky. Among them are hundreds of extremely red galaxies — some of which are likely massive, dust-obscured systems or evolved galaxies with mature stars that formed early in the Universe’s history. Thanks to Webb’s sharp resolution, even at mid-infrared wavelengths, researchers can resolve the structures of many of these galaxies and study how their light is distributed, shedding light on their growth and evolution. In this image, the colours that have been assigned to different kinds of infrared light highlight the fine distinctions astronomers can make with this deep data. Orange and red represent the longest mid-infrared wavelengths. The galaxies in these colours have extra features — such as high concentrations of dust, copious star formation, or an active galactic nucleus (AGN) at their centre — which emit more of this farther infrared light. Small, greenish-white galaxies are particularly distant, with high redshift. This shifts their light spectrum into the peak mid-infrared wavelengths of the data, which are depicted in white and green. Most of the galaxies in this image lack any such mid-infrared boosting features, leaving them most bright at shorter near-infrared wavelengths, which are depicted with blue and cyan colours. By returning to this legacy field first made famous by the NASA/ESA Hubble Space Telescope, Webb is continuing and expanding the deep field tradition — revealing new details, uncovering previously hidden galaxies, and offering fresh insights into the formation of the first cosmic structures. The MIRI observations were taken as part of the Webb programmes #1283 and #6511 (PI: G. Östlin). [Image Description: An area of deep space with thousands of galaxies in various shapes and sizes on a black background. Most are circles or ovals, with a few spirals. More distant galaxies are smaller, down to being mere dots, while closer galaxies are larger and some appear to be glowing. Red and orange galaxies contain more dust or more stellar activity.] Links Science paper (G. Östlin et al.) Slider Tool Pan Video Transition video (with Hubble Ultra Deep Field)](https://x-madani.com/wp-content/uploads/elementor/thumbs/unnamed-file-453-ra2iliotwxmgy5s71b2mqxpjxsfbhyosnx0bztidhg.jpg "A fresh look at a classic deep field")
