بیاین با هم یه داستان هیجانانگیز باستانشناسی رو مرور کنیم! یه تیم باستانشناس تو عراق اخیراً یه ساختمون فوقالعاده بزرگ و قدیمی رو کشف کردن که میگن مال حدود ۵۰۰۰ سال پیشه! این ساختمون تو منطقه «کانی شایی» نزدیک کوههای زاگرس کشف شده و خیلیها فکر میکنن یه جور معبد یا فضای مذهبی یا همون “فضای کالتیک” (یعنی جایی که مردم مراسم دینی انجام میدادن) بوده.
خب، بیاین یه کم فضا رو روشن کنیم! این ساختمون به دوران اوروک برمیگرده، تقریباً بین سالهای ۳۳۰۰ تا ۳۱۰۰ قبل از میلاد. اوروک یه شهر باستانی خیلی مهم تو جنوب بینالنهرین (همون منطقه معروف بین دو رود دجله و فرات تو عراق فعلی) بوده که اصلاً اسم این دوران هم از اون گرفته شده.
حالا چرا این کشف انقدر جذابه؟ چون باستانشناسها فکر میکردن این منطقه، چون حدود ۴۸۰ کیلومتر (یعنی تقریباً ۱۵ روز پیادهروی!) با شهر اصلی اوروک فاصله داشته، خیلی حاشیهای و کماهمیت بوده. ولی پیدا شدن این ساختمون نشون میده که مردم اینجا هم تو شبکه فرهنگی و سیاسی بزرگی که اوروک راه انداخته بوده، نقش داشتن. یعنی یه جورایی خط ارتباطی بین شمال و جنوب بینالنهرین برقرار بوده و فقط مال یه شهر نبوده که همه پیشرفتها اونجا جمع بشه.
خود اوروک واقعاً شهر بزرگی بوده؛ طبق گفتههای یه باستانشناس معروف آلمانی به اسم “هانس نیسن”، جمعیتش به ۸۰ هزار نفر میرسیده و وسعتش به چیزی حدود ۴۰۰ هکتار بوده! شهر کلی بخش اداری، محلههای مسکونی و خیابونای منظم داشته، خلاصه از اون شهرهای پیشرفته زمان خودش بوده.
توی خاکبرداریهای جدید کانی شایی، جدا از خود ساختمون، کلی شئ باحال هم پیدا شده: مثلاً تکههای طلای آویز دارن که شاید نشوندهنده نمایش ثروت تو اون جامعه بوده. حتی “سیلندر سیل” (مهرهای استوانهای) پیدا کردن که تو دوره اوروک برای کارای اداری و سیاسی استفاده میشده. این یعنی احتمالا این ساختمون اداری یا مذهبی حسابی ارزش داشته. توضیح سریع: مهر استوانهای، یه جسم کوچیکیه که طرح روش حک شده و میذاشتن روش گل یا چی میچرخوندن، اثرش مثل امضا یا مُهر امروزی بوده!
علاوه بر اینا، اونجا چیزی به اسم “وال کون” یا همون میخهای دیواری پیدا کردن. این میخها از خاک رس یا سنگ ساخته شده بودن و به صورت تزئینی به دیوارها فرو میکردن، بعد سر میخ رو رنگ میزدن و روی دیوار طراحیهایی مثل مثلث و زیگزاگ درست میکردن؛ یه جور موزاییککاری خفن روی دیوار!
همه اینا نشون میده ساختمون کانی شایی عمومی یا مراسمی بوده، نه یه خونه معمولی. همین حالا باستانشناسها دارن دقیقتر بررسی میکنن که نوع دقیق کاربردش چی بوده، ولی خیلی محتمل میدونن که یه جور معبد بوده باشه.
جالبه بدونین مردم اوروک اصلاً کلی چیزای مهم به تمدن تقدیم کردن: مثل خط میخی (که از قدیمیترین روشهای نوشتن دنیاست و هزاران سال تو بینالنهرین استفاده میشد)، اولین اعداد نوشتهشده برای شمارش محصول کشاورزی، و حتی سبک ساختمونهای زیگورات که به شکل هرمهای پلهپله بعداً توی منطقه مد شد. تازه روحانیهای اوروک هم لباس خاص خودشون رو داشتن و کلی خوردهریز مذهبی و نماد داشتن که تبدیل به سنت شد.
ویژگی باحال منطقه کانی شایی هم اینه که باستانشناسها اونجا رو بهترین سایت شرق دجله میدونن برای شناخت سیر سکونت انسان از عصر مفرغ (عصر مس و سنگ، یعنی حدود ۶۵۰۰ سال پیش) تا هزاره سوم قبل از میلاد. خلاصه، انگار یه جور شاهکلید واسه فهمیدن پیشرفت تمدن تو اون دوره و منطقه پیدا شده!
در کل، این کشف میتونه دید ما رو درباره ارتباط مناطقی که فکر میکردیم دورافتاده هستن با فرهنگ و زندگی پیشرفته شهرهای اصلی عراق باستان کاملا عوض کنه. حالا باید منتظر بمونیم که تحقیقات بیشتر چه واقعیتهای جدیدی رو از دل خاک بیرون میاره!
منبع: +
