خب بچه‌ها، بیاین یه سر بزنیم به پلوتو، همون سیاره کوتوله‌ی معروفی که همیشه ته صف منظومه شمسی مونده! دانشمندها به تازگی کشف جالبی درباره پلوتو انجام دادن: ممکنه تا ۶۰٪ از ناحیه استوای پلوتو با یه جور قله یخی عجیب پوشیده شده باشه. اونم نه هر قله‌ای، بلکه قله‌هایی از یخ متان (متان یه گاز سبک و قابل اشتعاله که روی زمین از گندیدن گیاه‌ها تولید میشه، اینجا روی پلوتو یخ بسته) که هرکدومشون تقریباً ۳۰۰ متر قد داره؛ یعنی اندازه برج ایفل تو پاریس! اگه بهشون نگاه کنی، انگار یه عالمه «تیغ» یا «شاخک» کنارش هم صف کشیدن.
این کشف عجیب رو براساس داده‌هایی که فضاپیمای New Horizons (نیو هورایزنز، یه کاوشگر ناسا که تو سال ۲۰۱۵ از کنار پلوتو رد شد و اولین عکس‌های نزدیک ازش گرفت) بدست آوردن. اون موقع این فضاپیما موفق شد عکس‌هایی با وضوح بالا فقط از قسمت جلویی پلوتو که رو به خودش بوده بگیره (به این ناحیه میگن “hemisphere encounter” یعنی نیم‌کره‌ای از پلوتو که رو به سفینه بوده). اونجا این قله‌های متانی رو دیده بودن. اما بقیه جاهای استوای پلوتو چی؟
حالا علم جلو رفته و دانشمندها اومدن داده‌های فروسرخ جمع‌آوری‌شده رو تحلیل کردن (فروسرخ یعنی بخشی از نور که چشم ما نمی‌بینه اما ابزارهای خاص می‌تونن ببینن) و فهمیدن حتی قسمت‌هایی که عکس واضح نداریم هم نشونه‌های زیادی از وجود متان دارن. یعنی احتمالاً اون شاخک‌ها همونجاها هم هستن!
اینجا بد نیست بدونین که به این شکل خاص از زمین‌شناسی میگن “bladed terrain” یا همون “زمین تیغه‌ای”. رو زمین هم یه چیزایی شبیهش رو داریم: اسمشون “penitentes” یا “تپه‌های تیز یخی”ه. مثلاً تو کوه‌های آند تو آمریکای جنوبی، بر اثر نور آفتاب و سرما یخ‌ها جوری ذوب و تبخیر میشن که قله‌های باریک و بلندی ایجاد میشه، البته اندازه‌شون شاید فقط ۳ متر باشه! یادتون باشه که روی قمر اروپا (یکی از قمرای مشتری)، هم یخ‌های بلندی از این مدل دیده شدن.
روی پلوتو اما این تیغه‌ها خیلی بزرگترن و فاصله بینشون تا ۷ کیلومتر هم می‌رسه! تازه هرچی میری به نیم‌کره تاریک‌تر نزدیک‌تر میشی (نیم‌کره‌ای که توی دید مستقیم فضاپیما نبود)، این زمین تیغه‌ای‌ها خشن‌تر و زمخت‌تر هم میشن.
حالا این قله‌های یخی چطوری تشکیل میشن؟ کل ماجرا به چرخه بلندمدت متان برمی‌گرده. دانشمندها میگن هر وقت هوا روی پلوتو سرد میشه، متان تابیده از نور خورشید یخ می‌بنده، و وقتی گرم میشه دوباره تبخیر میشه. این اتفاق بر اساس فصل‌های پلوتو و تغییر مدارش دور خورشیده (یعنی مدت فصل‌ها و سال‌هاش با زمین فرق داره). همه این اتفاقات طی هزاران سال، باعث تشکیل این تیغه‌های عجیب شده.
یک نکته بامزه: عکاس‌های فضایی حواسشون به “ناملایمات سطح” هم بوده. یعنی اگه یه جای پلوتو خیلی پستی و بلندی داشته باشه، زیر نور خاص، سیاه‌تر به نظر می‌رسه چون قله‌ها سایه می‌دازن. با همین فوت و فن‌ها، با اینکه عکس واضح نداریم، ولی تونستن بفهمن نصف بیشتر دور استوای پلوتو احتمالاً پر از این قله‌های برآمده است. تقریباً یه کمربند عریض به اندازه پنج برابر عرض آمریکا!
البته هنوزم فکر نکنین همه چیز صددرصد قطعی شده. میگن بهترین راه اینه که یه بار دیگه یه کاوشگر جدید بره و عکسای واضح‌تر بگیره تا خیال همه راحت بشه. اما فعلاً همین حدس و گمان‌ها، بهترین چیزیه که از داده‌های دسترس‌دار میشد درآورد.
خلاصه، اگه روزی رفتین گردش تو پلوتو، اولاً بادگیر یادتون نره چون خیییلی سرده! دوم هم حواستون باشه بین این تیغه‌های برفی و یخی شاخک‌مانند گیر نکنید تا از ارتفاع برج ایفل پائین نیفتین! 😄
منبع: +
