تا حالا به این فکر کردی که آدم‌ها چطور نمودارها و بصری‌سازی‌های داده رو می‌فهمن؟ خب خبر خوب اینه که یه تحقیق جدید حسابی رفته سراغ همین موضوع و کلی چیز جالب کشف کرده! میخوام داستانش رو برات تعریف کنم، اونم خیلی راحت و خودمونی.
یه نکته جالب اینه که چقدر فرق داریم تو درک نمودارها. یعنی سواد بصری آدم‌ها با هم زمین تا آسمونه. سواد بصری یا همون Visual Literacy یعنی اینکه چقدر میتونی به راحتی بگی یه نمودار چی داره نشون می‌ده و چطور باید ازش اطلاعات دربیاری.
نکته اینجاست که قبلاً اکثراً فقط به اینکه کی بیشتر حواسش به تصویر جلب میشه (یعنی “توجه تصویری” یا Visual Attention که همون تمرکز آدم رو نقاط مختلف یه تصویر یا نموداره) نگاه می‌کردن. اما کمتر کسی بررسی کرده بود که این رفتار توجه چطوری با سطح سواد بصری آدم‌ها فرق می‌کنه.
حالا، محقق‌ها اومدن یه تحقیق بزرگ با ۲۳۵ نفر انجام دادن و سه تا تست مختلف نموداری ازشون گرفتن: mini-VLAT، CALVI و SGL (اینا در واقع آزمون‌هایی هستن که باهاش مشخص می‌کنن هر کسی چقدر خوب می‌تونه نمودارها رو بفهمه). بعدش داشتن رفتار چشم این آدم‌ها رو روی نمودارها بررسی می‌کردن که ببینن چی میشه.
نتیجه باحال بود! فهمیدن آدم‌هایی که سواد بصری بالاتری دارن (همون‌هایی که تو تست‌ها رکورد زدن)، معمولاً دقیقاً روی نقاط مهم‌تر نمودار تمرکز دارن و حواسشون کمتر پرت میشه. اما تازه‌کارها و کسایی که هنوز اونقدر وارد نیستن (امتیاز پایین‌تر داشتن)، همه‌جای نمودار رو می‌گردن و توجهشون پراکنده‌تره. خلاصه، حرفه‌ای‌ها نقطه‌زنی می‌کنن، مبتدی‌ها همه‌‌جا رو سرک می‌کشن!
حالا اینجا موضوع جالب‌تر میشه: تیم تحقیق دو مدل کامپیوتری ساختن که به اسم Lit2Sal و Sal2Lit معروفه.
• Lit2Sal: این یکی یه مدل دید جدید و هوشمنده که می‌تونه پیش‌بینی کنه یه نفر با توجه به سواد تصویریش روی کدوم قسمت‌های نمودار بیشتر تمرکز می‌کنه. یعنی مثلاً الگوریتم می‌فهمه کی حرفه‌ایه و داره کجا رو نگاه می‌کنه! (مدل saliency یا مدل برجستگی بصری یعنی سیستم‌هایی که پیش‌بینی می‌کنن کدوم قسمت تصویر توجه آدم‌ها رو جذب می‌کنه)
• Sal2Lit: این یکی برعکس اون عمل می‌کنه. یعنی با دیدن اینکه چشمای یه نفر موقع دیدن تصویر کجا رفته، می‌تونه حدس بزنه سواد بصری اون شخص چه سطحیه! یه جورایی طرف رو فقط با یه نقشه توجه چشم، آنالیز سوادیش می‌کنه – و جالبه که ۸۶ درصد هم دقیق بوده! تازه این کار کمتر از یه دقیقه زمان می‌بره. این یعنی راهی سریع و راحت برای فهمیدن اینکه کی چقدر سواد بصری داره، بدون این همه تست طولانی.
توی سنجش کیفیت هم مدل Lit2Sal حسابی از بقیه مدل‌های روز بهتر عمل کرد، دقیق‌تر و باهوش‌تر تونست ارتباط سطح سواد تصویری و نقطه‌های جلب توجه رو پیدا کنه.
در کل اگه بخوام جمع‌بندی کنم: این تحقیق نشون داده آدم‌ها چقدر متفاوت به نمودارها نگاه می‌کنن و چطور میشه با دونستن این تفاوت‌ها، ارتباط بصری‌ها رو برای هر نفر شخصی‌سازی و حتی جذاب‌تر کرد. یعنی آینده‌ی ارائه داده و اطلاعات می‌تونه دقیقاً بر اساس سبک یادگیری و نقطه قوت هر آدم تنظیم بشه! اصل ماجرا هم اینه که شخصی‌سازی تو دنیای بصری‌سازی داده داره وارد مرحله جدیدی میشه، تا همه بهتر و سریع‌تر بفهمیم که داریم چی می‌بینیم.
منبع: +
