خب، بذار برات یه داستان تاریخی جالب و پر از رمز و راز تعریف کنم! شاید شنیده باشی که ناپلئون یه زمانی، حدود سال ۱۸۱۲، با ارتشی حدود ۶۰۰ هزار نفری زد به دل روسیه و به خیال خودش می‌خواست موسکو رو بگیره. اما تقریباً مثل تمام کسایی که تو زمستون سراغ روسیه میرن، حسابی به مشکل خورد! نه فقط با سرما، بلکه با بیماری و گرسنگی هم دست‌وپنجه نرم کردن.
حالا تو یه تحقیق جدید که با کلی تکنولوژی پیشرفته (یعنی با استفاده از روش‌های مدرن DNA باستانی – aDNA! یعنی می‌تونن DNA خیلی قدیمی رو بررسی کنن) انجام دادن، بالاخره فهمیدن دقیقاً چه میکروب‌هایی باعث مرگ و میر وحشتناک سربازای ناپلئون شدن و دیگه اسمش فقط یه «بیماری ناشناخته» نباشه.
داستان چیه؟ محقق‌ها رفتن سراغ یه قبر دسته‌جمعی از سربازای ناپلئون تو شهر ویلنیوس لیتوانی و از دندون‌های ۱۳ تا از اون سربازا نمونه گرفتن. هر دندون تقریباً ۲۰ میلیون تا داده اطلاعاتی (بهش میگن “reads”) بهشون داد! خلاصه بعد کلی بررسی، دنبال آثاری از باکتری‌هایی که اون زمان می‌تونسته باعث این همه تلفات بشه گشتن.
تا قبل از این تحقیق، خیلی‌ها فکر می‌کردن عامل اصلی مرگ‌ومیر تیفوس بوده. (تیفوس همون بیماریه که با شپش منتقل میشه و تب و حالم بد میاره.) یه دکتر به اسم J.R.L de Kirckhoff اون دوران کتابی نوشته بود و تیفوس رو مقصر می‌دونست؛ حتی شواهدی از وجود شپش روی لباس سربازا پیدا شده بود. اما محقق‌های جدید با آزمایشای دقیق‌تر فهمیدن که ماجرا کمی متفاوته!
تو تحلیلشون، حضور دو تا باکتری تایید شد: یکی Salmonella enterica که عامل تب شبه‌حصبه‌ای هست (Paratyphoid fever — یعنی تب مشابه حصبه اما کمی خفیف‌تر که معمولاً از آب یا غذای آلوده منتقل میشه)، و یکی دیگه Borrelia recurrentis که باعث تب راجعه شپشی میشه (یعنی یه بیماری که با نیش شپش منتقل میشه و آدم هر چند وقت یه بار دوباره تبش بالا می‌ره و واقعاً اذیت‌کننده‌ست – دو روز حالت خوب میشه، بعد دوباره داغون میشی!).
جالب اینجا بود که درحالی که خیلیا فکر می‌کردن عامل Rickettsia prowazekii و Bartonella quintana رو هم باید جزو متهم‌ها دونست (که اون‌ها اساساً باعث تیفوس و تب خندق میشن)، ولی تو این تحقیق اثری از اینا نبود!
یه نکته باحال دیگه: سربازای بدبخت تو اون سرمای وحشتناک روسیه و بعد تو لیتوانی عملاً چیزی برای خوردن نداشتن. پس میرفتن تو خونه‌های متروکه و هرچی پیدا می‌شد، مثلاً چغندرترشی (اون چغندرای شور که تو بشکه‌های چوبی نگهداری می‌کردن)، می‌خوردن. حتی آبش رو هم می‌خوردن، ولی همین باعث شد کلی مشکل گوارشی و اسهال سراغشون بیاد. میکروب هم که منتظر شرایط خوب بود، بلافاصله سبز شد.
در نهایت این تحقیق نشون داد که برخلاف چیزی که بیش از دویست سال فکر می‌کردن، مشکل اصلی تیفوس نبود، بلکه پاراتیفوئید و تب راجعه عامل بیشتر مرگ‌ومیرها بودن. این یعنی هم باکتری‌ای که با آب و غذای آلوده منتقل میشه، هم اون شپشای بدذات باعث بالا رفتن تلفات شدن. خلاصه باید بگیم: سربازای ناپلئون با سرما و روس‌ها و کم‌غذایی و بیماری، همه با هم روبه‌رو شدن و خیلیاشون نتونستن جون سالم به در ببرن.
پس حالا دیگه میدونی رمز مرگ مرموزی که سر سربازای ناپلئون اومد چی بود—وای به روزی که هم گرسنه بشی، هم شپش داشته باشی و هم چغندرترشی فاسد بخوری!
منبع: +
