اگه اهل آثار باستانی و رمز و رازهای مصر باستان باشی، باید حتماً با دیسک سابو آشنا بشی! این یه قطعه سنگیه که حدود ۵۰۰۰ سال پیش توی مصر ساخته شده و واقعاً شکلش مثل یه قالپاق ماشینه! اما کی فکرش رو می‌کرد مصری‌ها همچین چیز شیکی داشتن؟
داستانش اینطوریه که تو سال ۱۹۳۶، باستان‌شناس‌های انگلیسی یه مقبره خیلی خفن به اسم سابو رو تو منطقه‌ی سقاره پیدا کردن. سقاره خودش یکی از اون گورستان‌های خفن مصریه – «necropolis» یعنی یه قبرستون بزرگ و تاریخی. سابو یه مقام دولتی مهم بوده تو سلسله‌ی اول مصر باستان که حدود سال‌های ۳۱۰۰ تا ۲۹۰۰ قبل میلاد زندگی می‌کرده.
وقتی مقبره رو کندن، دیدن کلی وسیله اون‌جاست: ابزار سنگی و مسی، چندتا کوزه و ظرف سفالی، بقایای دو تا گاو و البته دیسک عجیب سابو! نکته جالب این بود که بیشتر جواهرات و اجناس قیمتی رو ازش دزدیده بودن، اما اسکلت خود سابو هنوز توی یه تابوت چوبی سالم مونده بود.
حالا برسیم به خود دیسک: این ظرف سنگی که بهش “دیسک سابو” می‌گن، قطرش حدود ۶۱ سانتی‌متره و فقط حدود ۱۰ سانت ارتفاع داره. جنسش سنگ metasiltstone هست، که یه جور سنگ رسوبیه که کمی تغییر شکل (متامورفیسم) داده – یعنی تحت فشار یا گرمای زیاد از حالت اصلیش تغییر کرده. این جنس باعث میشه هم ظریف باشه و هم تراشیدنش کار هرکسی نباشه!
ظاهر دیسک خیلی خاصه! سه تا بال یا لبه‌ی خمیده داره که از ظرف بیرون زده، اونقدری متفاوت که بعضیا می‌گن شبیه فرم قالپاق یا فرمان ماشین‌های امروزی شده. حتی برای برخی یادآور ملخ هواپیما یا اجزای عجیب سفینه‌های فضاییه! 😂
یه باستان‌شناس مصری به اسم علی ال-خولی گفته که ظرف‌های سنگی با دیواره‌های پهن و صاف توی سلسله‌های اول تا سوم مصر مرسوم بودن. اما این یکی حسابی عجیب غریبه، چون اون لبه‌های نازک و خمیده‌ش اصلاً تو نمونه‌های دیگه وجود نداره!
کارشناسا درباره کاربردش خیلی حدس زدن. بعضیا حتی شوخی‌طور گفتن شاید قطعه یه توربین آبی بوده یا یه بخش از موتور سفینه‌ی آدم‌فضایی‌ها! (Alien spaceship یعنی سفینه‌ی فضایی بیگانگان علمی‌تخیلی)
یه نظریه‌ی جدیدتر هم میگه این ظرف شاید یه “mash tun” بوده! mash tun یه ظرفیه که جو و آب داغ رو برای درست کردن آبجو قاطی می‌کنن – یعنی شاید مصری‌ها با این ظرف آبجو می‌ساختن!
اما محتمل‌ترین جواب اینه که دیسک سابو هم مثل بقیه ظرف‌های بزرگ و کم‌عمق مصری، مخصوص نگهداری غذا یا روغن بوده. فقط چون خیلی ظریف و ارزشمند درست شده، اصلاً مناسب استفاده روزمره نبوده و احتمالاً گذاشتنش تو قبر سابو بیشتر جنبه‌ی تقدیم به عالم بعدی (یا همون زندگی پس از مرگ) رو داشته.
جالبه بدونی این دیسک تو موزه مصر قاهره نگهداری میشه و هنوزم دانشمندها کاملاً مطمئن نیستن دقیقاً چرا این شکلی ساخته شده و کاربردش چی بوده. خلاصه که یکی از معماهای بامزه و حل‌نشده‌ی مصر باستانه که همیشه برای ما جای سوال و خیال‌پردازی داره!
راستی، اگه دوس داری بیشتر از این آثار عجیب بدونی، چیزایی مثل کلاه‌خود مسکالامدوگ، کاسه‌ی ۴۰۰۰ ساله‌ی وونوس، یا ددکاگرن رومی (یک شیء ۱۲ضلعی اسرارآمیز!) رو هم حتما یه سرچی بزن، باب میل علاقه‌مندای تاریخ و معماست!
منبع: +
