یه خبر خیلی خفن و جالب درباره دیابت نوع ۱ دارم که مطمئناً تعجب‌تون رو درمیاره! ماجرای مردیه که سال‌ها با دیابت نوع ۱ دست و پنجه نرم می‌کرد، ولی الان بدنش دوباره خودش انسولین تولید می‌کنه، اونم بدون اینکه نیاز به داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی داشته باشه! حالا چطور این اتفاق افتاده؟ همینو میخوام با یه لحن خیلی خودمونی براتون تعریف کنم.
خب، قبل از هر چیز باید بدونیم دیابت نوع ۱ اصلاً چیه. بیماری دیابت نوع ۱ وقتی پیش میاد که سیستم ایمنی بدن، یه جورایی یه اشتباه عجیب می‌کنه و سلول‌های خاصی توی پانکراس که بهشون میگن سلول‌های جزیره‌ای یا Islet cell (یعنی همون سلول‌هایی که کارشون تولید انسولین ـ هورمونی که قند خون رو تنظیم می‌کنه ـ هست)، رو می‌زنه و از بین می‌بره. معمولاً آدم‌هایی که این مشکل رو دارن باید همیشه به خودشون انسولین تزریق کنن و فعلاً هم درمان قطعی براش نبود.
اما الان یه تیم از دانشمندان از سوئد و آمریکا یه حرکت جدید زدن! اومدن سلول‌های جزیره‌ای رو از یه اهداکننده گرفتن و با استفاده از تکنولوژی CRISPR (یعنی روشی پیشرفته که به کمکش میشه ژن‌ها رو ویرایش یا همون اصلاح کرد)، این سلول‌ها رو طوری دستکاری کردن که سیستم ایمنی بدن دیگه فکر نکنه اینا یه چیز مزاحم یا خارجی هستن و بهشون حمله نکنه. این کار برای اولین بار تو انسان امتحان شده!
همیشه وقتی سلول جدید یا حتی یه عضو جدید به بدن پیوند زده میشه، یه مشکل بزرگ هست: بدن این سلول‌ها یا عضو جدید رو بیگانه می‌بینه و سعی می‌کنه بزنه از کار بندازتشون! واسه همینه که معمولاً باید کلی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (یعنی دارویی که باعث میشه بدن کمتر با سلول‌های جدید دعوا کنه) مصرف بشه که اونم کلی عوارض داره، مثلا بدن به عفونت‌ها حساس میشه.
اما این دفعه دانشمندها با ویرایش ژنتیکی اومدن سه تا تغییر مهم تو سلول‌های اهدایی ایجاد کردن:
۱. دوتا تغییر اول باعث شد پروتئین‌هایی که روی سطح این سلول‌ها هست و به گلبول‌های سفید (که نگهبانان بدن هستن) میگن این سلول غریبه‌ست یا نه، کمتر بشه.
۲. تغییر سوم باعث شد یه پروتئینی به اسم CD47 بیشتر تولید بشه که به زبان ساده به سیستم ایمنی میگه “بیا سراغ من نیای ها! من باهات دوستما!”.
خب حالا سلول‌های هوشمند جدید رو مستقیماً توی ساعد این مرد تزریق کردن و بدنش اصلاً بهشون گیر نداده و این سلول‌ها هم دارن مثل روز اول، انسولین تولید می‌کنن! یعنی برای اولین بار یه انسان تونسته بدون نیاز به داروهای سرکوب ایمنی و فقط با پیوند سلول‌های دستکاری‌شده، بدنش رو دوباره به ماشین تولید انسولین تبدیل کنه.
البته فعلاً مقدار سلول‌هایی که به این مرد دادن کم بوده و همچنان باید روزی انسولین بزنه، اما این نشون میده که روش کاملاً امن و جواب داده. تازه، فقط ۱۲ هفته از عمل گذشته و بدن هیچ واکنش منفی نشون نداده.
حالا قدم بعدی دانشمندها اینه که ببینن این سلول‌ها در طولانی‌مدت هم زنده می‌مونن یا نه و آیا میشه این روش رو روی افراد دیگه هم امتحان کرد یا نه. اگه این آزمایشات جواب بده، دیگه مدیریت دیابت نوع ۱ از این رو به اون رو میشه و شاید حتی بشه کامل درمانش کرد!
فکر کن چقدر خوب میشه اگه آدمایی که الان ۹.۵ میلیون نفر تو دنیا با دیابت نوع ۱ زندگی می‌کنن، دیگه مجبور نباشن دائم به خودشون انسولین تزریق کنن یا داروهای سخت سرکوب ایمنی رو بخورن.
تکنولوژی CRISPR، همون روشی که سلول‌ها رو ویرایش کردن، این روزها سر زبون همه‌ست. مثلاً همین تکنولوژی داره تو درمان بعضی بیماری‌های ژنتیکی که قبلاً هیچ درمانی نداشتن، هم استفاده میشه. خلاصه یواش‌یواش داریم وارد دنیایی میشیم که ویرایش ژنتیکی برای درمان بیماری‌ها خیلی جدی داره مطرح میشه و ممکنه خیلی چیزها عوض شه!
در کل، این خبر نویدبخش اینه که با کمک علم و کمی خلاقیت، ممکنه به زودی زندگیا متحول بشه و خیلی از مشکلات حل بشه. خیلی دوست دارم بدونم دفعه بعد چه خبر قشنگ‌تری درباره پیشرفت تو درمان دیابت می‌خونیم! اگر برات جالب بود یا سوالی داشتی، حتماً بهم بگو 🙂
منبع: +
