خب بچه‌ها، امروز میخوام درباره یه موضوع حسابی باحال و جنجالی صحبت کنم: همین “مواد شیمیایی جاودانه” یا همون PFAS که بالاخره دانشمندها دارن یه نقشه براش می‌کشن!
اول از همه، PFAS یعنی چی؟ PFAS مخفف Perfluoroalkyl and polyfluoroalkyl substances هست (خیلی سخت شد، بیخیال! خلاصه همون مواد شیمیایی خیلی سرسخت که هیچ جوره تجزیه نمی‌شن!) این مواد رو از دهه ۱۹۴۰ استفاده می‌کنن و تو کلی وسایل خونه مثل ماهیتابه نچسب، لوازم آرایشی، نخ دندان و حتی لباس ضدآب هست. دلیل معروف بودنشون هم همینه که خیلی سخت و دیر تجزیه میشن؛ هزاران سال طول می‌کشه تا از بین برن! به خاطر همینم، تو محیط زیست و بدنمون جمع میشن و خب اصلا خبر خوبی نیست!
حالا چرا این PFAS اینقدر دردسرساز شده؟ چون محقق‌ها فهمیدن که این مواد به مشکلات سلامتی زیادی ربط دارن. مثلاً ممکنه باعث افزایش ریسک بیماری‌های خودایمنی (یعنی همون بیماری‌هایی که سیستم ایمنی به خودش حمله میکنه)، مشکلات رشد و نمو مخصوصا تو بچه‌ها، کاهش باروری و حتی سرطان بشه! واسه همینم برخی از این مواد تو بعضی کشورها ممنوع شدن. اما نکته عجیبی که هست، اینه که حدود ۹۸٪ مردم آمریکا تو خونشون PFAS دارن! حتی اگه فکر کنی خیلی سالم زندگی می‌کنی، خیلی سخته رد این مواد رو توی بدن نداشته باشی.
حالا بریم سر اصل ماجرا: یه تیم دانشمندی تو استرالیا به رهبری Cameron Shearer تونستن یه روش جدید درست کنن که PFAS رو تقریبا کاملا از بین می‌بره! روششون چجوریه؟ اونا یه ماده خاص رو که به نور خورشید حساسه، به آب آلوده به PFAS اضافه می‌کنن. این ماده که اسمش “کادمیوم ایندیوم سولفید” هست (یعنی یه ترکیب شیمیایی که وقتی نور می‌خوره روش، یه جور عامل واکنش‌زا تولید میکنه)، می‌تونه به مولکول‌های PFAS حمله کنه و اون پیوند خیلی قوی بین اتم کربن و فلوئور رو بشکنه.
یه توضیح کوچیک درباره فوتوکاتالیست یا همون “photocatalyst”: فوتوکاتالیست یعنی ماده‌ای که وقتی نور بهش می‌خوره باعث تسریع یه واکنش شیمیایی میشه. اینجا، با نور مرئی کار میکنه و اکسیژن واکنش‌زایی به اسم “رادیکال آزاد” می‌سازه که خیلی قوی هستن و به راحتی می‌تونن ساختار PFAS رو خراب کنن.
تیم محقق‌ها اومدن با PFOS (که یکی از معروف‌ترین انواع PFAS هست، بیشتر تو آب‌ها پیدا میشه) امتحان کردن و دیدن که تو شرایط مناسب تقریباً ۹۹٪ مولکول‌های PFOS رو کامل نابود کردن. نتیجه چی شد؟ مواد باقی مونده بی‌ضرر بودن و میشه ازشون حتی برای ساخت خمیردندون و افزودنی‌های کود استفاده کرد! خلاصه مواد خطرناک رو تبدیل به چیزای مفید کردن!
یه نکته جالب دیگه اینه که هرچند این روش هنوز تو آزمایشگاه انجام شده، قراره بعدش برن سراغ مقاوم‌تر کردن این فوتوکاتالیست‌ها تا بتونن تو مقیاس بزرگ، مثلا تو تصفیه‌خونه‌ها یا پروژه‌های دیگه به کار برن و واقعا آب‌ها رو تمیز کنن.
در کل، خود Cameron Shearer گفته که آلودگی PFAS یه خطر بزرگ برای سلامت جهانه و این دستاورد می‌تونه یه قدم خیلی مهم به سمت جامعه‌ای ایمن‌تر و محیط زیست پاک‌تر باشه.
خلاصه اگه تا امروز از ماهیتابه نچسب یا لوازم آرایشی ضدآب استفاده کردی و فک کردی چی سرش میاد، باید بدونی که حالا امید هست این “مواد شیمیایی جاودانه” رو هم شکست بدن!
اگه دوست داری درباره مواد شیمیایی جدید محیط زیست یا امنیت آب بارون و پلاستیک‌های BPA-free که فکر می‌کردیم بی‌خطرن ولی شاید خطرناک باشن، بیشتر بدونی، کلی خبر دیگه هم هست که حسابی ذهنتو باز میکنه!
منبع: +
