اگه بهت بگم یه گروه بزرگ از گربه‌ماهی‌ها (همون ماهی‌هایی که سبیل دارن و بهشون catfish می‌گن) رو دیدن که دارن از آبشار چهار متری بالا میرن، باور می‌کنی؟ بله، همین تازگی تو آبان ۲۰۲۴، نیروهای پلیس محیط‌زیست در منطقه ماتو گروسو دو سول برزیل روی رودخونه آکیدوانا یه صحنه عجیب رو ثبت کردن: هزاران تا گربه‌ماهی، که بهشون bumblebee catfish یا گربه‌ماهیان زنبوری هم می‌گن، جمع شدن و شروع کردن به بالا رفتن از آبشارها!
اینا دقیقاً همون موقعی اتفاق افتاد که فصل بارونی تازه شروع شده بود. خیلی زود دانشمندای برزیلی هم اومدن تا این ماجرا رو از نزدیک بررسی کنن و اطلاعات جمع کنن. اونا فهمیدن که این ماهی‌ها تو روز، زیر سنگ‌ها و تو حوضچه‌های سایه‌دار قایم میشن که خنک بمونن، و وقت غروب که دمای هوا میاد پایین، تازه شروع می‌کنن به بالارفتن از آبشار! یه جورایی انگار ساعت بایولوژیکی خاص خودشون رو دارن.
این اتفاق برای اولین بار توسط دوربین ضبط شد، و همین باعث شد کلی سؤال جدید درباره‌ی اینکه این گربه‌ماهی‌ها چقدر باهوشن و چطور روش‌های عجیب برای بقا پیدا می‌کنن، پیش بیاد.
حالا شیوه‌ی بالارفتنشون هم خیلی جالبه! این ماهی‌ها برای رد شدن از این صخره‌های لیز و شیب‌دار، باله‌های جفتشون رو حسابی باز می‌کنن و با حرکات پهلویی (یعنی بدنشون رو به چپ و راست تکون میدن) و دمشون خودشون رو به جلو هل میدن. تازه یه جور مکش هم ایجاد می‌کنن که بتونن مثل چسب به سنگ‌ها بچسبن و نلغزن. «مکش» اینجا یعنی مثل وقتی که با مکنده شیشه رو می‌چسبونی، عملاً به سطح می‌چسبن و بالا میرن.
این رفتار تو مجله Journal of Fish Biology ثبت شده و خود دانشمندها هم گفتن همچین چیزی خیلی کمیابه. جالب‌تر اینکه تو همین تحقیقات، سه گونه‌ی دیگه‌ی ماهی هم دیدن که داشتن همین رفتار رو امتحان می‌کردن، یعنی این داستان فقط مخصوص گربه‌ماهی‌ها هم نیست و شاید ماهی‌های دیگه هم گاهی این شیطنت رو بکنن.
اما چرا اصلاً این ماهی‌ها همچین سختی‌ای رو به خودشون میدن؟ دانشمندها هنوز کامل مطمئن نیستن، ولی فکر می‌کنن دلیل اصلی‌ش مهاجرت به بالادست برای تخم‌ریزیه. (تخم‌ریزی یعنی فصل جفت‌گیری و تولیدمثل ماهی‌ها که معمولاً تو فصل بارندگی اتفاق می‌افته.) تو همین مدت دیده شده بیشتر ماهی‌هایی که بالا میرن، بالغ هستن—یعنی کاملاً آماده‌ی تولیدمثل.
این اتفاق فقط یه منظره‌ی عجیب نبود؛ بلکه دانسته‌های جدیدی درباره‌ی رفتار و عادات این ماهی‌های کمیاب هم بهمون داد. حتی باعث شده نگرانی‌هایی هم پیش بیاد: چون کارهای مثل سدسازی و تکه‌تکه‌شدن زیستگاه، یعنی «fragmentation»، می‌تونه این رفتارها رو حسابی تهدید کنه. دانشمندها می‌گن اگه نخوایم رودخونه‌ها و مسیرهای مهاجرت ماهی‌ها رو حفظ کنیم، شاید اصلاً همچین صحنه‌هایی دیگه هیچوقت تکرار نشه.
خلاصه: یه ماجرای واقعی که مثل فیلمای طبیعت‌گردی هیجان‌انگیزه! هزاران ماهی کوچولوی زنبوری (همون bumblebee catfish)، تو تلاش برای زندگی و ادامه نسلشون، آبشار رو فتح می‌کنن و ما رو حسابی شگفت‌زده می‌کنن. هنوز هم کلی سؤال بی‌پاسخ درباره‌ی این ماهی‌ها و سبک زندگیشون وجود داره و دانشمندها دارن روش کار می‌کنن، ولی قطعاً یکی از خاص‌ترین اتفاقات سال تو دنیای طبیعت همین بوده!
منبع: +
