بیا درباره‌ی یه موضوع خیلی جالب حرف بزنیم! مردم بومی برزیل کلی داستان و اشیاء فرهنگی دارن که می‌تونیم ازشون کلی چیز یاد بگیریم. اما خب، این آدم‌ها معمولا با کلی مشکل و چالش روبه‌رو هستن؛ مخصوصا وقتی بحث توسعه‌ی شهری و حتی حاشیه‌نشینی پیش میاد. یعنی مثلاً شهرهای جدید می‌سازن و گاهی جلوی حفظ فرهنگ‌های قدیمی گرفته میشه یا بهشون توجه نمیشه.
حالا بریم سراغ یه خبر هیجان‌انگیز: توی برزیل، «موزه ملی مردم بومی» یا همون Museu Nacional dos Povos Indigenas (به این میشه گفت یه جور موزه مخصوص فرهنگ بومی‌ها) اومده یه کار خفن کرده! با کمک یه پلتفرم آنلاین به اسم Tainacan، بزرگ‌ترین گنجینه‌ی دیجیتالِ اشیاء و نمادهای بومی رو گذاشته روی اینترنت. یعنی هرکسی می‌تونه بیاد و عکس و توضیحات مربوط به کلی چیز باحال رو ببینه و درباره‌شون یاد بگیره.
ولی فقط گذاشتن دیتا روی اینترنت کافی نیست. بعضی وقتا پیدا کردن چیز مورد علاقت یا فهمیدن ارتباط بین این اشیاء خودش دردسر میشه. اینجا جاییه که هوش مصنوعی (یا همون AI – یعنی کامپیوترهایی که خودشون یاد می‌گیرن و فکر می‌کنن!) وارد بازی میشه و ماجرا رو چند درجه خفن‌تر می‌کنه.
یک تیم محقق خبره اومده روی همین داده‌های عمومی اون موزه کار کرده و یه پروژه راه انداخته که با کمک هوش مصنوعی خیلی راحت‌تر و باحال‌تر می‌تونی توی این گنجینه گشت بزنی. دوتا سیستم (که بهش میگن “semantic pipelines” یعنی “خط لوله معنایی” – یعنی جایی که اطلاعات رو پردازش می‌کنن تا معنی‌های پنهونش رو کشف کنن) درست کردن؛ یکی مخصوص عکس‌ها و یکی مخصوص متن‌ها:
-
پردازش عکس‌ها (Visual Pipeline): این یعنی همه‌ی عکس‌ها رو طوری بررسی می‌کنن که ببینن چه شباهت‌هایی با هم دارن. فرض کن یکی کلی گردن‌بند بومی رو توی سایت بالا پایین می‌کنه، هوش مصنوعی می‌تونه بهش چیزهایی رو نشون بده که از نظر بصری (شکل و رنگ و جنس و اینا) شبیه‌ان.
-
پردازش متنی (Textual Pipeline): اینجا هوش مصنوعی میاد سراغ توضیحات و نوشته‌ها با هر آیتم و سعی می‌کنه بفهمه بین این توصیف‌ها و داستان‌ها چه ربط‌هایی هست. مثلاً شاید دوتا آیتم با توضیحات نزدیک به هم نشون بده بهت، حتی اگه ظاهرشون فرق داره!
کلی داده‌ی خام رو اینطوری گرفتن و بعدش این اطلاعاتِ عجیب و پیچیده رو آوردن روی یک نقشه‌ی دو بعدی (یعنی همه چیز رو جوری ساده کردن که روی یه صفحه کامپیوتر به شکل شهودی و تصویری بشه دید). تازه اینجاست که ابزار تعاملی‌شون اومده وسط؛ یه جور برنامه یا ویجت که خودت می‌تونی داخل سایت باهاش ور بری!
جالبیش اینجاست: فقط قرار نیست شبیه‌ترین آیتم‌ها رو ببینی. می‌تونی بر اساس زمانی که یه چیز ساخته شده یا منطقه جغرافیایی خاصی (مثلاً می‌خوای فقط چیزهای قبایل شمالی برزیل رو ببینی)، توی کل مجموعه بگردی و کشف کنی. میشه گفت با هر دیدی سراغش بری – چه بخوای دنبال شباهت معنایی (یعنی اینا چه معنایی دارن؟) چه دنبال زمینه مکانی و زمانی – این ابزار کمکت می‌کنه.
این سیستم هم برای افرادی که وظیفه نگهداری و مدیریت کلکسیون‌ها رو دارن (بهشون میگن curators یعنی همون مسئولین گزینش و نمایش اشیا توی موزه)، هم مردم عادی و بازدیدکننده‌ها خیلی کاربردیه. چون علاوه بر اینکه دسترسی و تعامل ساده‌تر شده، امکان کشف ارتباط‌های مخفی و لایه‌های پنهان بین اشیاء رو هم فراهم می‌کنه.
آخرش هم مهمه که بدونیم این تیم محقق‌ها تاکید کردن همه‌ی این کارها رو با رعایت اخلاق و احترام به جامعه‌ی بومی انجام دادن. یعنی هوش مصنوعی فقط برای جذابیت بیشتر یا راحتی کار نیست؛ واقعا قراره کمکی باشه برای حفظ فرهنگ‌هایی که ممکنه تا چند سال دیگه از بین برن و فراموش بشن.
خلاصه، اگه دنبال یه جور کشف دنیای بومی‌های برزیل با تکنولوژی جدید هستی، این پروژه دقیقا همون چیزیه که دنبالشی! هوش مصنوعی، پنهونی‌ها رو میاره تو دید همه و کمک می‌کنه این میراث غنی سرپا بمونه.
منبع: +
