همه‌مون کلی ویدیو از ربات‌های خفن مثل Atlas دیده‌ایم که پشت سر هم پشتک می‌زنن یا حتی می‌تونن لباسارو از ماشین لباسشویی در بیارن. الان دیگه ربات‌هایی مثل Figure رو آوردن تو خط تولید BMW و ربات‌های Apollo دارن تو مرسدس‌بنز امتحان میشن. قیمت ربات‌های دوپای ساده کم‌کم رسیده به حدود ۶ هزار دلار، که واقعاً ارزون حساب میشه نسبت به قدیم. یعنی روی کاغذ اینطوری به نظر میاد که ربات‌های انسان‌نما بالاخره دارن واقعاً کاربردی میشن. ولی آیا واقعاً اینطوره؟
حالا کلا کسایی که تو این حوزه کار می‌کنن می‌گن یه مشکل خیلی جدی هنوز جلوی موفقیت این ربات‌ها رو گرفته: بدنشون! جالبه بدونی حتی پیشرفته‌ترین هوش مصنوعی‌ها (AI یعنی همون سیستم‌های هوشمندی که می‌تونن تصمیم‌گیری کنن یا یاد بگیرن) هم نمی‌تونن این ضعف رو جبران کنن. مشکلی که اصلاً به مغزشون مربوط نیست!
مثلاً شرکت Sony اخیراً اومده گفته بیشتر ربات‌ها و ربات‌هایی که سعی می‌کنن مثل حیوانات رفتار کنن، تعداد مفصل‌ها و بخش‌های حرکتی محدودی دارن (مفصل همون جاییه که بدن خم میشه و حرکت می‌کنه). واسه همین حرکاتشون خیلی فرق داره با آدم‌ها یا حیوانات واقعی و این باعث میشه ارزششون خیلی کم‌تر از اون چیزی بشه که باید باشه. Sony دنبال ساختارهای انعطاف‌پذیرتره تا ربات‌ها حرکتای طبیعی‌تر و داینامیک‌تری داشته باشن.
یه استاد ایرانی‌الاصل به اسم دکتر حامد رجبی از دانشگاه لندن South Bank هم کلی روی این موضوع مطالعه کرده و میگه مشکل اصلی، فلسفه‌ی طراحی مغز-محوره! یعنی چی؟ یعنی همه‌ش روی نرم‌افزار و مغز الکترونیکی ربات تمرکز می‌کنن و بدن ربات فقط چند تا آهن‌پاره سفت و مفصلای ماشینیه. این باعث میشه ربات برای یه کار ساده کلی انرژی خرج کنه که فقط نیفته! حتی خفن‌ترین ربات‌ها بعد از چند ساعت استفاده کامل باتریشون خالی میشه.
یه مثال باحال بزنم: ربات Optimus شرکت Tesla برای یه راه رفتن خیلی ساده حدود ۵۰۰ وات برق مصرف می‌کنه. اما یه آدم که با سرعت بیشتر و خسته‌کننده‌تر راه میره، فقط ۳۱۰ وات لازم داره؛ یعنی تقریباً ۴۵٪ کم‌تر! پس مشکل فقط نرم‌افزار و هوش مصنوعی نیست. اصل ماجرا فیزیک بدنه رباته.
حالا نکته اینجاست که هرچی بدنه ربات خشک و سفت‌تر باشه، هوش مصنوعی قوی‌تر و موتورها و برنامه‌ریزی پیچیده‌تر لازم داره و ربات هم سنگین‌تر و پرمصرف‌تر میشه! حتی اگه ربات بتونه مثلاً یه تیشرت رو با مهارت تا کنه، اگه اون تیشرت حسابی مچاله شده باشه و رو تخت نامرتب افتاده باشه، دستای سفت و کم‌حسش احتمالاً کم میارن و نمی‌تونن درست عمل کنن. چون اون «هوش فیزیکی» یا همون تطبیق سریع با وضعیت محیط رو ندارن.
یه مثال دیگه: Atlas شرکت Boston Dynamics می‌تونه تو ویدیوهای برنامه‌ریزی‌شده حرکات عجیبی انجام بده، اما اگه بیاد وسط طبیعت و بخواد از رو سنگای خزه‌دار رد شه یا از بین شاخه‌های درخت رد شه، بدنه خشک و بی‌احساسش نمی‌ذاره مثل یه آدم راه بره.
حتی تو مسابقات بین‌المللی ربات‌های انسان‌نما مثل World Humanoid Robot Games که کلی رویداد مثلاً ماراتن و بوکس دارن، اکثراً ربات‌ها یا زمین می‌خورن یا می‌سوزن یا از کار می‌افتن و شاید فقط چندتا شون بتونن مسابقه رو تموم کنن! پس مشخصه که فاصله زیاد داریم تا این ربات‌ها بیان بیرون و مثل آدم‌ها عمل کنن.
اینجا بحثی به اسم “هوش مکانیکی” یا Mechanical Intelligence (MI) مطرح میشه. این یعنی طراحی بدنه‌ی ربات جوری باشه که خودش خودش رو وفق بده و بعضی کارها رو بدون نیاز به مغز یا سنسور انجام بده، درست مثل اجزای بدن در طبیعت. مثلاً فلس کاج رو ببین، وقتی هوا خشک میشه، خودش بدون چیپ و سنسور باز میشه و وقتی هوا مرطوب شه بسته میشه. یا پاهای خرگوش که تاندون‌هاش مثل فنر انرژی ذخیره می‌کنن و موقع دویدن کمکش می‌کنن با کمترین نیرو حالت پایداری داشته باشه.
آدم هم تو انگشتاش رطوبت و بافت نرم داره که موقع گرفتن اشیا، اصطکاک مناسب رو خودکار تنظیم می‌کنه که هم محکم و هم با کمترین نیرو وسیله رو بگیره. اگه این قابلیت رو برای دست ربات بسازن، دیگه لازم نیست مغزش دائم درگیر باشه و انرژی زیادی مصرف شه. دکتر رجبی و تیمش دارن رو لولاهای ترکیبی کار می‌کنن که هم دقیق و قوی باشن مثل ماشین، هم حالت شوک‌گیر و منعطف مثل مفصل‌های بدن داشته باشن. این جوری مثلاً ربات‌ها می‌تونن شبیه‌تر به انسان حرکت کنن.
حتی میگه اگه یکم شبیه انگشت آدم، پوست نرم و قابلیت تنظیم رطوبت بذارن رو دست Optimus، با یه ذره نیرو و خیلی کم‌تر انرژی می‌تونه اشیا رو برداره. انگار «خود پوست میشه کامپیوتر»!
سؤال مهم اینجاست: چرا هنوز شرکتا این مدل هوش مکانیکی رو جدی نگرفتن؟ چون بیشتر غول‌های رباتیک دنیا، شرکتای نرم‌افزاری و هوش مصنوعی‌ان و عادت دارن با موتورهای دقیق و سنسورها و چیپ‌های پردازشی بازی کنن. تولید قطعات منعطف و هوشمند از نظر مکانیکی نیاز به مواد پیشرفته و مهندسی بیومکانیکی (یعنی الهام گرفتن از ساختار بدن موجودات زنده) داره که فعلاً صنعتش حسابی رشد نکرده.
واسه همین خیلی راحت‌تره که وقتی یه ربات ظاهر خوبی داره، بگن اشکال نداره، یکم دیگه منتظر می‌مونیم و یه آپدیت نرم‌افزاری خفن می‌دیم تا درست شه، تا اینکه بیان کل سخت‌افزار و خط تولید رو عوض کنن! الانم شرکت Sony و تحلیل‌های دکتر رجبی نشون می‌ده که بالاخره مجبور میشن راه جدید رو امتحان کنن. راه حل نهایی اینه که نرم‌افزار پیشرفته (AI) با بدنه‌های هوشمندی ترکیب بشه که خودشون بخشی از بار رو به دوش بگیرن و عاقلانه‌تر با محیط کنار بیان.
خلاصه، اگه یه روزی ربات‌های انسان‌نما بیان تو خیابونا و خونه‌ها، فقط مغزشون نیست که مهمه؛ بدنشون باید از خواب سنگین سیستمی بیدار شه و یاد بگیره خودش هم نقش آدم باهوش رو بازی کنه!
منبع: +
