آقا شنیدین این هفته قراره یه پدیده خیلی خاص به اسم «ماه سیاه» اتفاق بیفته؟! حالا اگه فکر کنین کل آسمون می‌خواد سیاه بشه و ماه رو یه شکل عجیبی می‌بینیم، باید بگم نه، از اون خبرها نیست! اتفاقاً اصلاً قرار نیست چیزی قابل دیدن باشه. بذارین داستانو کامل واستون تعریف کنم.
ماجرا از این قراره که شنبه (۲۳ آگوست) دقیقاً ساعت ۲:۰۶ صبح به وقت شرق آمریکا، ماه وارد فاز «ماه نو» میشه. حالا ماه نو یعنی چی؟ یعنی ماه دقیقاً بین زمین و خورشید قرار می‌گیره و طرفی از ماه که رو به ماست، هیچ نوری از خورشید نمی‌گیره، واسه همین اصلاً ماه رو نمی‌تونیم ببینیم.
اما این دفعه ماجرا با ماه نوهای دیگه فرق داره! این ماه نو، یه لقب خاص گرفته: «ماه سیاه». ولی چرا بهش میگن ماه سیاه؟
خب، بذار یه توضیح ساده‌تر بدم. ما یه اصطلاح دیگه داریم به اسم «ماه آبی» که شاید شنیده باشی، اونم یه رویداد نادره وقتی تو یه ماه میلادی دو بار ماه کامل داشته باشیم. حالا «ماه سیاه» دقیقاً نقطه مقابلشه؛ یعنی وقتی تو یه بازه زمانی خاص، دو تا ماه نو یا شرایط خاص دیگه‌ای اتفاق بیفته.
دو جور ماه سیاه داریم:
۱. اگه تو یه ماه میلادی دو تا ماه نو رخ بده، میگن ماه سیاه ماهیانه. مثلاً اگه اول ماه یه ماه نو بیفته، ته ماه هم جا برای دومی هست. این قضیه تقریباً هر ۲۹ ماه یه بار می‌افته. (اگه دلتون بخواد بدونین دفعه بعد کیه: ۳۱ آگوست ۲۰۲۷ میلادی.)
۲. ولی امسال ما با یه ماه سیاه فصلی طرفیم که از ماهیانه هم کمیاب‌تره! حالا ماه سیاه فصلی یعنی چی؟ یعنی تو یه فصل – مثلاً از یه انقلاب تابستونی تا یه اعتدال پاییزی – چهار تا ماه نو اتفاق بیفته، در حالی که عادی‌ش سه‌تاست. این قضیه تقریباً هر ۳۳ ماه یه بار پیش میاد.
کلید ماجرا هم تو شروع و پایان این فصل‌هاست. الان تو نیمکره شمالی که تابستونه (و نیمکره جنوبی زمستون)، فصل مون از ۲۰ یا ۲۱ ژوئن (یعنی زمان انقلاب تابستونی – توضیح: انقلاب تابستونی زمانی‌یه که خورشید بالاترین نقطه‌ش می‌رسه و بلندترین روز سال رو داریم) شروع شده و تا ۲۲ سپتامبر (اعتدال پاییزی – توضیح: اون موقعی که طول شب و روز تقریباً یکی میشه) ادامه داره. تو این بازه، چهار تا ماه نو داریم: ۲۵ ژوئن، ۲۴ ژوئیه، ۲۳ آگوست، و ۲۱ سپتامبر. سومین ماه نو (۲۳ آگوست) دقیقاً همین ماه سیاه فصلیه که داریم دربارش حرف می‌زنیم.
خلاصه، این ماه سیاه از اون نوعیه که مدام تکرار نمیشه و نسبتاً خاصه!
حالا شاید بپرسی: “خب که چی؟ حالا که اصلاً ماه رو نمی‌تونیم ببینیم، چرا این همه هیجان؟”
اینجاست که قضیه برای علاقه‌مندان آسمون و ستاره‌بازها خیلی جذاب میشه. چون تو همچین شبی، آسمون بدون ماهه و هیچ نوری از ماه مزاحم دیدن ستاره‌ها و راه شیری (Milky Way یعنی اون نوار فوق‌العاده ستاره‌ای که انگار وسط آسمون ریختن!) نمیشه. پس اگه عاشق تماشای آسمون شبین، یا اهل عکاسی نجومی هستین (که یعنی عکس گرفتن حرفه‌ای از ستاره‌ها و آسمون شب)، بهترین فرصت رو دارین!
اگه می‌خواین راه شیری رو تو اوجش ببینین، باید برید یه جایی که نور شهرها اذیتتون نکنه. مخصوصاً جنوبِ محل اتراق یا رصدتون هیچ شهری نباشه. اون وقت، دنبال سه تا ستاره پرنور تو جنوب شرق بگردین: وگا (Vega)، دنِب (Deneb) و آلتایر (Altair) – این سه تا با هم یه مثلث معروف درست می‌کنن به اسم مثلث تابستانی (Summer Triangle یعنی همین سه‌ضلعی بزرگ که ابتدای تابستان راهنمای رصدگرهاست). راه شیری معمولاً از کنار این مثلث تابستانی رد میشه، از دنِب به پایین تا آلتایر و بعد هم تا افق جنوبی.
در مجموع، شب ماه سیاه بهترین موقعه که بشینین زیر آسمون و حال راه شیری و ستاره‌ها رو ببَرین! تازه اگه به پدیده‌های جذاب دیگه نجومی علاقه دارین، تو این شب‌ها معمولاً بارش شهابی هم هست (بارش شهابی یعنی شهاب‌سنگ‌هایی که وارد جو زمین میشن و راه راه‌هایی نورانی تو آسمون درست می‌کنن)، یا اگه دوست دارین بدونین هر سال چندتا شهاب به زمین می‌خوره یا دنبال رویدادهای خفن رصدی سال بعدین، کلی مطلب و راهنما هست که می‌تونین بخونین.
آخرش اینکه اگه عاشق ستاره‌بازی یا حتی فقط یه شب آروم زیر آسمونین، شب ماه سیاه رو از دست ندین؛ حتی اگه خود ماه قابل دیدن نباشه، اما آسمون واقعاً خاص و دیدنی میشه!
منبع: +
