اگه فکر می‌کنی ژاپن فقط سامورایی و سوشیه، سخت در اشتباهی! بیاید با هم بریم سراغ یکی از خفن‌ترین و شاید هم ترسناک‌ترین جاهای ژاپن: کالدرای آسو (Aso Caldera). کالدرا یعنی چی؟ کالدرا به شبیه یک حفره گنده و دایره‌ای می‌گن که معمولاً بعد از یه انفجار آتشفشانی بزرگ درست میشه؛ یعنی وقتی آتشفشانی اینقدر قوی می‌ترکه که زمین زیرش می‌خوابه و یه دهنه غول‌پیکر رو دست همه می‌ذاره!
آسو کالدرا (Asosan یا Mount Aso هم بهش می‌گن) درست وسط کیوشو – سومین جزیره بزرگ ژاپن – قرار داره و باور کن اندازه‌ش کم نیست: حدود ۲۴ کیلومتر (۱۵ مایل) عرض داره و دور تا دورش یه حلقه‌ی صخره‌ای هست که تا ۱۲۰۰ متر (۴۰۰۰ فوت) ارتفاعشه. ولی این فقط بخش اول ماجراست…
تو این کالدرای عظیم، ۱۷ تا آتشفشان کنار هم جا خوش کردن! بعضیا شبیه خدنگای کوچیک، بعضیا اما کوه‌های حسابی که از دشتا سرشون معلومه. وسط کالدرا پنج تا آتشفشان مهم هست که بهشون “آسو گوگاکو” (Aso Gogaku) می‌گن: تاکاداکه، نکوداکه، ناکاداکه، کیشیماداکه و ابوشیداکه. اینا از دیواره بیرونی کالدرا هم بلندترن و حس سلطنت دارن!
ولی از بین همه‌شون، ناکاداکه معمولاً پوستش کنده‌تره! ناکاداکه یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌های ژاپنه و آخرین فورانش مربوط به اکتبر ۲۰۲۱ میشه. فعال یعنی چی؟ یعنی هنوزم آتیش تو دلشه و می‌تونه هر آن سورپرایز بده! دوتای دیگه یعنی کیشیماداکه و ابوشیداکه هم فعالن، اما قرن یا حتی هزارها ساله که خبری ازشون نبوده.
حالا این همه آتشفشان از کجا دارن تغذیه می‌شن؟ خب، دانشمندها نشون دادن که زیر این کوه‌ها یه مخزن ماگمای بزرگی هست که حدود شش کیلومتر زیر زمین قایم شده. ماگما همون ماده مذابه که اگه سر از زمین دربیاره میشه لاوا و همه رو به هم می‌ریزه!
آسو یه لقب خفن هم داره: “سوپروولکانو”! سوپروولکانو یعنی چی؟ این واژه برای آتشفشان‌هایی به کار میره که پتانسیل یه فوران افسانه‌ای و وحشتناک رو دارن – یعنی انفجارهایی که می‌تونه همه چیزو زیر و رو کنه. رو زمین فقط ۹ تا از این سوپروولکانوها هستن. البته نگران نباشید؛ احتمال این‌که آسو همین آینده نزدیک یا حتی دور منفجر بشه تقریباً صفره، اما همیشه این تهدید رو همراه خودش داره.
خود کالدرا تو گذشته بیشتر کفش دریاچه بود، اما این روزا بیشتر تبدیل به شهر و مزرعه شده. اگه از بالا نگاش کنی، پر از نقطه‌های خاکستری و سفید میشه که همون خانه‌ها و زمین‌های کشاورزی هستن. البته تو قدیم کف کالدرا سه تا دریاچه قدیمی بوده که کلی هم رود داشتن، ولی حالا فقط جاشون مونده و یه دونه جاده مهم هم از وسطش رد میشه (که همون جای رود قدیمیه).
یکی دیگه از جذابیت‌های کالدرا، چشمه‌های آب‌گرمه. یه چشمه به اسم “جیوکو” اونجاست که معنی ژاپنیش میشه “جهنم”! خیلی بامزه‌ست، چون وقتی مه و بخار از زمین درمیاد واقعاً حس جهنمی به آدم میده.
بیاید بریم سراغ یه فلش‌بک تاریخی: این کالدرا در اصل با چهار انفجار بزرگ پیروکلاستیک درست شده. پیروکلاستیک یعنی چی؟ “پیرو” یعنی آتیش و “کلاستیک” یعنی تکه‌تکه. پس انفجاری که کلی خاکستر، سنگ و جامدات داغ رو پرت می‌کنه بیرون. بزرگ‌ترین فوران آسو حدود ۹۰ هزار سال پیش بود، به حدی شدید که خاکسترش رو تا جزیره هوکایدو (تقریباً ۱۴۵۰ کیلومتر اون ورتر) پیدا کردن!
دانشمندا معتقدن اون فوران، سطح هشت روی شاخص خشونت آتشفشانی (Volcanic Explosivity Index) داشته؛ این شاخص از یک تا هشته و هشت فوق‌العاده انفجار بزرگ حساب میشه.
حالا چرا اینجا اینهمه آتشفشان هست؟ ژاپن رو خط “حلقه آتش اقیانوس آرام” یا همون Pacific Ring of Fire قرار گرفته؛ یه کمربند خیلی بزرگ دور اقیانوس آرام که حدود ۷۵ درصد آتشفشانای روی خشکی دنیا و ۹۰ درصد زلزله‌ها اونجاست! اینجا دو تا صفحه تکتونیکی (یعنی اون قطعات عظیم پوسته‌ی زمین) به اسم اوکیناوا و آمور به هم می‌خورن و صفحه بزرگ‌تر اقیانوس آرام هم زیرشون فرو میره، واسه همین اینهمه فعالیت آتشفشانی و انفجار داریم.
در کل، اگه یه وقت ژاپن رفتی، یادت باشه آسو کالدرا فقط یه حفره سنگی معمولی نیست؛ یه جهنم سوپروولکانویی با ۱۷ تا کوه آتشفشان که زیرش پر از ماگما و داستانه! نه تنها از نظر طبیعت، بلکه توی ژئولوژی (زمین‌شناسی)، اینجا یکی از مهم‌ترین نمونه‌های آتشفشانی کل دنیاست.
منبع: +
