حتما تا حالا شنیدین که بعضیا میگن «میخوام لوله‌هام رو ببندم» یا «بستن لوله‌ها». ولی دقیقاً این یعنی چی و چه جوری انجام میشه؟ بیاین یه گپ صمیمی بزنیم و مفصل توضیح بدیم.
بستن لوله‌ها تو پزشکی بهش میگن «توبال لیگیشن» (Tubal ligation). این یه عمل جراحیه که برای جلوگیری از بارداری به طور دائمی انجام میشه. داستانش اینه: تو بدن هر کسی که تخمدون داره، تخمک‌ها از تخمدون (یعنی همون جایی که تخمک‌ها ساخته میشن) میان و از طریق یه مسیر به اسم لوله‌های فالوپ (Fallopian tubes) میرن سمت رحم. اگه این لوله‌ها هرجوری بسته یا قطع بشن، دیگه تخمک نمی‌تونه وارد رحم بشه و لقاح انجام نمیشه. به این ترتیب امکان بارداری صفر میشه.
حالا این بستن دقیقاً چه مدل‌هایی داره؟ چند تا روش مختلف هست:
- یا کل لوله‌ها رو برمی‌دارن (به این میگن «بیسالوپکتومی» یا “bilateral salpingectomy” یعنی حذف کامل هر دو لوله)
- یا لوله‌ها رو می‌سوزونن (کواتراز کردن)،
- یا با کلیپس (یه جور گیره مخصوص) می‌بندن
- یا لوله رو تا می‌کنن و با نخ می‌بندن.
حتی گاهی پزشک‌ها یه تیکه از لوله رو می‌بُرن و در میارن که دیگه راهش بسته شه. همه اینا باعث میشه دیگه تخمکی از تخمدون سمت رحم نره.
اگر قراره این جراحی انجام شه، معمولاً با دوربین کوچیکی به اسم لاپاراسکوپ (Laparoscope) انجام میدن. این لاپاراسکوپ یه دوربینه که پزشک از طریق اون داخل شکم رو می‌بینه و با ابزارهای ریز کار رو انجام میده. معمولاً فقط دو تا برش کوچیک زیر ناف و بالای لگن زده میشه.
یه نکته جالب هم اینه که گاهی همین حذف لوله‌ها رو با اسم سالپینژکتومی (salpingectomy) انجام میدن تا احتمال سرطان تخمدان کمتر شه! چون براساس تحقیقات، خیلی از سرطان‌های تخمدان در اصل از همین لوله‌ها شروع میشن. بر اساس بعضی تحقیقات، این عمل می‌تونه ریسک سرطان رو حدود ۲۴ تا ۴۲ درصد کاهش بده.
اما مهم‌ترین سوال: چقدر مطمئنه؟! باید بگم که بستن لوله‌ها یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری از بارداریه. آمار نشون داده که تقریبا ۹۹٪ افراد بعدش دیگه باردار نمیشن. تو بعضی روش‌ها که با برش بزرگ انجام میشه، حتی این عدد به ۱۰۰٪ می‌رسه.
البته، یادتون باشه هیچ چیز قطعی نیست. مثلاً طبق آمار، بین همه افرادی که این عمل رو انجام میدن، فقط بین ۰/۱ تا ۰/۸ درصد ممکنه در سال اول دوباره باردار بشن. این احتمال تو خانم‌های جوان‌تر کمی بیشتره. دلیلش اینه که بدن جوون‌تر معمولاً بهتر ترمیم میشه و گاهی لوله ممکنه خودش ترمیم شه (اگر کامل قطع یا برداشته نشده باشه).
حواستون باشه که این یه عمل جراحیه و عوارض خاص خودش رو داره، هرچند خیلی جدی نیستن:
- درد شونه (این ناشی از گازیه که تو شکم وارد می‌کنن تا جا باز شه، و گاهی اثرش تا دو روز هم می‌مونه)
- نفخ و ورم
- دل درد و تهوع
- سرگیجه
تقریباً اکثر آدما بعد یکی دو روز حالشون خوب میشه و می‌تونن سر زندگی‌شون برگردن. در کل، عوارض طولانی‌مدت یا جدی نادره.
این عمل برای همه افرادی که لوله‌های فالوپ دارن (یعنی هر کسی که تخمدون و رحم داره) قابل انجامه، چه قبلاً باردار شده باشن، چه نه.
پیش از عمل هم همیشه یه مشاوره کامل بین پزشک و بیمار انجام میشه. یعنی قراره همه جوانب رو بسنجن: سن، سابقه جراحی قبلی، شاخص توده بدنی (BMI یعنی نسبت وزن به قد که باهاش سلامت عمومی بدن رو تخمین می‌زنن)، حتی نظر شریک زندگی (اگر بخوان). خلاصه، تصمیم‌گیری تیمیه!
آیا این انتخاب همیشه در دسترسه؟ متاسفانه نه. بعضی از بیمارستان‌ها یا مراکز بر اساس باورهای مذهبی، اجازه این کار رو نمیدن و باید جای دیگه‌ای انجامش بدین.
حالا سؤال مهم: آیا عمل برگشت‌پذیره؟ ببینید، وقتی لوله‌ها کامل برداشته شده باشه، دیگه راه برگشت نیست. ولی اگه فقط با کلیپس یا سوزوندن بسته شده باشه، گاهی یه جراح باتجربه می‌تونه عمل بازکردن لوله رو انجام بده. البته این کار خیلی رایج نیست و بیشتر پزشکا توصیه نمی‌کنن. طبق یه تحقیق، وقتی این عمل برگشت انجام بشه، حدود ۷۳٪ افراد دوباره باردار میشن و ۵۳٪ هم نوزاد سالم به دنیا میارن.
البته امروزه معمولاً روش آی‌وی‌اف (IVF) بیشتر توصیه میشه. آی‌وی‌اف یعنی لقاح آزمایشگاهی: تخمک و اسپرم رو تو آزمایشگاه ترکیب می‌کنن و جنین آماده رو به رحم می‌فرستن—اینجا تخمک لازم نیست از لوله‌ها عبور کنه.
یه نکته مهم دیگه: خیلیا فکر می‌کنن بستن لوله مثل بستن بند کفشه؛ هر وقت بخوای می‌تونی بازش کنی! در حالی که این کار واقعاً دائمیه و باید کاملاً مطمئن باشین که دیگه نمی‌خواین بچه‌دار بشین. حتی بعضی پزشکا به افراد زیر ۳۰ سال به همین دلیل عمل رو انجام نمیدن؛ چون ممکنه بعداً پشیمون شن. طبق یه مطالعه در سال ۲۰۲۲، حدود ۱۲/۶٪ کسایی که بین ۲۱ تا ۳۰ سالگی این عمل رو انجام دادن، پشیمون شدن؛ در حالی که این عدد تو سن بالاتر فقط ۶/۷٪ بوده.
در کل اگه دنبال یه روش بی‌دردسر و مطمئن برای پیشگیری دائمی می‌گردین و تصمیم‌تون قطعی و صددرصدیه، بستن لوله‌ها یکی از بهترین گزینه‌هاست. ولی لازمه قبلش خوب فکر کنین و با دکترتون حسابی مشورت داشته باشین.
(این مطلب فقط جنبه آموزشی داره و جایگزین مشاوره پزشکی نیست!)
منبع: +
