اگه صبح‌ها عادت داری یه فنجون قهوه بزنی و یهو نباشه، احتمالاً سرت حسابی درد می‌گیره؛ واقعاً هم همینه! ترک کافئین اصلاً شوخی نداره و خیلی‌ها که می‌خوان مصرف قهوه رو قطع کنن یا یهو بهش دسترسی ندارن، یه سردرد درست و حسابی سراغشون میاد.
دکتر نولان پیرسون که متخصص مغز و اعصاب و سردرده، میگه: «سردرد ترک کافئین می‌تونه واقعاً شدید و شبیه میگرن باشه. مثلاً ضربان‌دار، کوبشی و گاهی حتی غیرقابل تحمل.»
حالا چرا این سردرد ترک کافئین اینقدر تحملش سخته؟ هنوز مغزپزشک‌ها صددرصد مطمئن نشدن علتش چیه ولی چندتا نظریه دارن و چندتا راهکار هم برای کمتر کردن این درد.
اول بذار ببینیم اصلاً این اتفاق کی میفته. اگه بیشتر از دو هفته، هر روز بالای ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین (که تقریباً میشه دو فنجون قهوه) بخوری و یهو قطعش کنی، طبق طبقه‌بندی بین‌المللی اختلالات سردرد (که یه مرجع جهانی واسه طبقه‌بندی انواع سردرده)، اینجوری تو دردسر می‌افتی. معمولاً هم سردرد ترک کافئین طی ۲۴ ساعت اول بی‌قهوه بودن شروع میشه و ممکنه تا یه هفته هم ادامه داشته باشه، یا اگه دوباره کافئین بخوری خیلی زودتر خوب میشه.
مغز ما به کافئین حسابی عادت می‌کنه و وقتی یهو قطعش می‌کنی، رگ‌های خونی تو مغز گشاد میشن و خون بیشتری جریان پیدا می‌کنه؛ اینم خودش یه عامل ایجاد درد میشه. اصطلاحاً به این حالت میگن «اتساع عروق» یعنی باز شدن رگ‌ها. جالبه که کافئین معمولاً رگ‌ها رو منقبض می‌کنه و برای همین هم بعضی مسکن‌ها تو ترکیبشون کافئین دارن تا سردرد رو کم کنن!
ولی این کل ماجرا نیست. دکتر برایان مک‌گینی (یه نورولوژیست دیگه) میگه این فقط یه قسمته! قضیه پیچیده‌تره. یکی دیگه از دلایل مهم اینکه کافئین اجازه نمیده یه ماده به اسم آدنوزین (که خودش نقش خیلی مهمی تو اعصاب داره و درواقع یه جور «آجر سازنده RNA» هست) به گیرنده‌هاش تو مغز بچسبه. نتیجه؟ عصب‌ها بیشتر شلیک می‌کنن و آدم احساس بیداری و سرحالی بیشتری داره. اما وقتی کافئین ناگهان حذف میشه، این آدنوزین یهویی زیاد میشه و گیرنده‌ها رو پر می‌کنه. اینم فوراً باعث سردرد ترک میشه!
برای همینه که کافئین تو خیلی از مسکن‌ها مثل ایبوپروفن یا استامینوفن هست و باعث میشه قوی‌تر عمل کنن. البته اینم بدون که مسکن ایبوپروفن یعنی بروفن و استامینوفن همون پاراستامول معروفه که واسه سرماخوردگی یا دندون‌درد استفاده می‌کنیم.
یکی از نکات جالب اینکه خیلی وقتا ترک کافئین تو بیمارستان اتفاق میفته. مثلاً وقتی برای آزمایش یا عمل باید مدتی قهوه نخورن، بیمارا یهو دچار سردردهای ترک میشن! حتی دیده شده افرادی که تو ماه رمضان روزه می‌گیرن و یه دفعه نمی‌تونن مثل همیشه چای یا قهوه بخورن هم این سردردها رو تجربه می‌کنن.
حالا اگه می‌خوای مصرف قهوه یا کافئین رو کم کنی و نمی‌خوای اسیر این سردرد بشی، بهترین راه اینه که خیلی آروم آروم کمش کنی. مثلاً هر روز فقط ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم کمتر مصرف کنی (یعنی یک چهارم تا نصف فنجون قهوه). می‌تونی کم‌کم چای رو جایگزین کنی یا کلن نوشیدنی‌های کم‌کافئین‌تر استفاده کنی.
یه نکته مهم: اگه سردردت بیشتر از یه هفته طول کشید، بهتره حتماً بری پیش دکتر؛ چون ممکنه علتش چیز دیگه‌ای باشه نه فقط ترک کافئین.
در کل، کافئین در حد اعتدال معمولاً بی‌خطره و اگه درست و اصولی کمش کنی، خیلی درگیر سردردهای وحشتناک ترک نمی‌شی. ولی یادت باشه بدن راحت به هر چیزی عادت می‌کنه و قطع ناگهانی هر عادتی، مخصوصاً قهوه و چای، دردسرسازه!
این مطلب صرفاً واسه اطلاع‌رسانیه و اگه مسئله پزشکی داری، بهتره با پزشکت مشورت کنی.
منبع: +
