اگه فکر کردی فقط زیردریایی‌ها زیر آبن، باید بهت بگم چین چند وقتیه دیتاسنترهاشو، یعنی همون جاهایی که همه اطلاعات و محاسبات دیجیتالی انجام میشه، انداخته ته دریا! بله واقعاً! حالا اینکه چرا چنین کاری میکنن و این وسط هوش مصنوعی و انرژی و محیط‌زیست چه نقشی دارن، بیا با هم رفاقتی مرور کنیم.
چرا اصلاً سرورها باید کولر داشته باشن؟
میدونی دیتاسنتر چیه؟ همون ساختمون بزرگی که هزاران تا سرور توش جمع شدن و اطلاعات شرکت‌ها و کارای مهم دیجیتالی، مخصوصاً الان که هوش مصنوعی (همون AI که خودش یاد می‌گیره و محتوا تولید میکنه) همه‌چیز رو دگرگون کرده، رو انجام میدن. این سرورها چون همیشه روشنن و پشت‌سر هم کار میکنن، واقعاً داغ میشن. اینقد داغ که اگه خنک نشن، هم تجهیزات می‌سوزن، هم اطلاعات از بین میره! حدود ۴۰٪ برق دیتاسنترها فقط صرف کولینگ یا همون خنک‌سازی میشه.
تو جهان، مسئله اینه که دیتاسنترها هم کلی برق می‌بلعن، هم روزانه صدها هزار گالن آب می‌خوان برای خنک شدن! این حجم آب از منابع زیرزمینی، رودخونه‌ها یا حتی آب بازیافت‌شده تأمین میشه و باعث میشه با مصارفی مثل آب شرب و کشاورزی رقابت کنه، مخصوصاً تو مناطق خشک دنیا مثل آریزونا، اسپانیا یا خاورمیانه که کلی دیتاسنتر اونجا ساختن چون هوای خشک به تجهیزات کمتر ضرر می‌زنه. اما همون‌طور که فکر کردی، این همه مصرف آب اصلاً دوست‌داشتنی نیست!
پس چرا چین رفته سراغ دریا؟
چین که حسابی دنبال توسعه هوش مصنوعی و کامپیوترهای ابریه، گفته چرا نریم سراغ جایی که تا دلت بخواد آب هست؟ بله، دریا! این پروژه از ژوئن شروع شده و اولین دیتاسنتر زیرآبی با انرژی بادی، ۱۰ کیلومتر بیرون ساحل شانگهای ساخته میشه. نکته باحال اینه که برق این دیتاسنتر رو تقریباً ۹۷٪ از پنل‌های بادی دریایی همون اطراف تأمین میکنه. یعنی با کمترین میزان کربن میتونه کار کنه و خب این حرکت برای سیاره‌مون واقعاً مثبت و قشنگه.
حالا خود سرورها چجوری خنک میشن؟
توی مدل‌های سنتی، آب خنک یا اسپری میشه یا تبخیر میشه کنار سرورها تا گرما رو ببره. اما دیتاسنترهای زیر آب دیگه زرنگ‌تر شدن. اینجا لوله‌هایی هست که آب دریا رو با رادیاتورهایی پشت سرورها می‌چرخونن و گرما رو خیلی راحت و طبیعی می‌برن. شرکت Hailanyun (که بهش HiCloud هم میگن) گفته مصرف برق این روش حداقل ۳۰٪ کمتر از مدل‌های خشکیه!
ابعاد این دیتاسنتر فعلاً کوچیک‌تره؛ حدود ۱۹۸ رک (rack یعنی ستون‌هایی که سرور روش چیده میشه) که بر اساس مدل، میشه تا ۷۹۲ سرور هوش مصنوعی رو جا داد. این قدرت کافیه که فقط تو یه روز، یه مدل بزرگ هوش مصنوعی مثل همون GPT-3.5 اوپن‌ای‌آی رو تمرین بده. البته این دیتاسنترها فعلاً اونقدرا غول‌آسا نیستن؛ دیتاسنترای متوسط خشکی تو چین تا ۳۰۰۰ رک دارن، سوپرسایزهاشون حتی تا ۱۰،۰۰۰ رک میرن!
پیشینه زیرآبی بودن سرورها از کجا اومد؟
جالبه بدونی ایده سرورهای زیرآبی رو اول مایکروسافت با پروژه‌ای به اسم Natick ده سال پیش اجرا کرد. تو این پروژه یه کپسول پر سرور رو انداختن زیر دریا و نتیجه گرفتن هم سرورها کمتر خراب میشن (چون هوا بسته‌است و ازت داره، زنگ نمی‌زنن) هم کمتر انرژی مصرف میشه. البته مایکروسافت بعدش پروژه رو ادامه نداد و گفت فعلاً همین‌قدر تحقیق کافیه؛ ولی چینی‌ها با سرعت جلو رفتن و از مرحله آزمایشی سال ۲۰۲۲ تو هاینان به تولید تجاری رسیدن.
شاید پرسید، پس مشکلات چی میشه؟!
خوبیش اینه که گرمای این دیتاسنترها معمولاً فقط بخش خیلی کوچکی از آب اطراف رو چند هزارم درجه گرم میکنه. تحقیقاتی هم بوده که نگرانی‌هایی درمورد موج گرمای دریایی (یعنی اینکه آب دریا از حد نرمال داغ‌تر شه) و کم شدن اکسیژن برای موجودات آبزی رو مطرح کرده، ولی شرکت Hailanyun میگه بررسی‌ها نشون داده تأثیر قابل توجهی نداره. تازه مسائل امنیتی هم هست! مثلاً یه مقاله گفته شاید با بعضی نویزها (صدای خاص زیر آب) بتونن به دیتاسنتر آسیب بزنن، پس باید همیشه حواسمون به این جنبه هم باشه.
این ایده فقط مال چین نیست
کره جنوبی، ژاپن و حتی سنگاپور هم دارن برنامه‌هایی برای دیتاسنترهای زیرآبی یا شناور میریزن. اما رقابت تو این زمینه بیشتر به این برمیگرده که کی زودتر میتونه مشکلات زیست‌محیطی و قوانین سختگیرانه رو حل کنه.
در کل، دیتاسنترهای زیرآبی میتونن راه خوبی باشن برای اینکه همزمان هم نیاز روزافزون جهان به محاسبات بزرگ (خصوصاً با انفجار هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال) تأمین بشه، هم آسیب کمتری به محیط زیست و منابع طبیعی بخوره. باید صبر کنیم و ببینیم این موج جدید دنیای دیجیتال کجا میره!
منبع: +
