تاحالا فکر کردی یه معاینه ساده چشم می‌تونه سال‌ها قبل از اینکه یادت شروع کنه بریزه، بهت هشدار آلزایمر بده؟ خب، محقق‌ها اخیرا فهمیدن که چشم آدم، مخصوصاً شبکیه (همون لایه پشتی چشم که نور رو میگیره)، می‌تونه مثل آینه مغز آدم عمل کنه و خبر از مشکلات مغزی بده.
توی یه مطالعه جدید، دانشمندای آزمایشگاه جکسون (JAX) اومدن موش‌هایی رو بررسی کردن که یه جهش ژنتیکی خاص دارن. اسم این جهش MTHFR677C>T هست، حالا لازم نیست دقیق بدونی چی کار می‌کنه، فقط بدون توی حدود ۴۰٪ آدما پیدا میشه! این موش‌ها تا شیش ماهگی عروق خونی شبکیه‌شون پیچ‌خورده و باریک میشه و شاخه‌هاش هم کمتر میشه. همین تغییرات دقیقاً توی مغز هم اتفاق می‌افته؛ یعنی رگ‌های مغز و شبکیه با هم مشکل پیدا می‌کنن و این، ارتباط مستقیم با اختلال حافظه و زوال عقل (یعنی همون دمنشیا: کاهش جدی حافظه و عملکرد ذهنی) داره.
نکته باحال اینجاست که شبکیه قشنگ یه پنجره به مغزه! چون از همون نوع بافت و سلول ساخته شده، پزشک‌ها می‌تونن با یه معاینه ساده چشم، خیلی راحت‌تر از اسکن مغز، چیزایی رو ببینن که نشونه بیماری‌های مغزیه.
یکی از مسئول‌های این تحقیق، آلینا ریگان (دانشمند علوم اعصاب یا neuroscience که یعنی کسی که کارش مغز و اعصابه)، گفته: “شما در واقع دارین مستقیماً به مغزتون نگاه می‌کنین، فقط خیلی آسون‌تر!” با معاینه شبکیه، میشه دقیقا حرکات نورون‌ها (سلول‌های عصبی) و رگ‌های خونی رو تحت فشار بیماری دید.
حالا چرا این مهمه؟ چون اگه بفهمیم دقیقا باید دنبال چه نشونه‌هایی باشیم، میشه خیلی قبل از اینکه کسی دچار مشکلات حافظه یا دمنشیا بشه، هشدار داد و حتی کاری کرد.
توی تحقیق یه چیز جالب دیگه هم پیدا شد: ماده‌ها (موش‌های دختر) بدتر از نرها عمل می‌کردن. مثلاً تا دوازده ماهگی، رگ‌های شبکیه‌شون از نظر تعداد و شاخه خیلی کمتر شده بود. اینم جالبه چون تو دنیای واقعی هم نرخ آلزایمر و دمنشیا توی خانم‌ها بالاتره.
جدا از بحث رگ‌ها، فعالیت پروتئین‌ها هم توی مغز و شبکیه مختل شده بود؛ یعنی مشکلات توی تولید انرژی، پاک‌سازی پروتئین‌های اضافی و حتی ساختار حمایتی رگ‌ها وجود داشت. اینا همون چیزاییه که آخرش منجر به تخریب تدریجی مغز میشه.
الانم تیم جکسون با بیمارستان نیورذن لایت آکادیا توی ایالت مین آمریکا دارن همکاری می‌کنن تا ببینن میشه همین تغییرات رو تو چشم آدما موقع معاینه‌های معمولی چشم پیدا کرد یا نه. اگه اینطور باشه، چشم‌پزشک‌ها می‌تونن کلی آدم رو که هنوز هیچ علامتی ندارن، چندین سال زودتر بشناسن و بفرستن واسه تست‌های بیشتر یا مراقبت پیشگیرانه!
یه نکته باحال دیگه: اکثرا بالای ۵۰ سال هر سال چشمشون رو معاینه می‌کنن؛ اگه دکترها یاد بگیرن دنبال این علامت‌ها باشن، شاید بتونن از بروز آلزایمر بیست سال قبل از اینکه مغز علائم بده، جلوی اتفاق رو بگیرن!
خلاصه، اگه چشم پنجره روح بود، الانم معلوم شده پنجره مغز هم هست! این یعنی شاید تا چند سال دیگه، با یه معاینه ساده چشم، بشه آلزایمر و دمنشیا رو زودتر شناسایی و حتی پیشگیری کرد. این تحقیق هم توی مجله معتبر Alzheimer’s & Dementia چاپ شده و حسابی سر و صدا کرده.
منبع: +
