اگه فکر می‌کنید تو این عصر تکنولوژی، دیگه کسی نباید با دست فاضلاب تمیز کنه، باید بگم هنوز راه طولانی مونده، مخصوصاً تو هند! بذارید یه داستان براتون تعریف کنم. جیتندر، وقتی بچه بود تو دهلی، هردو پدر و مادرش کارشون این بود که با دست باقیمونده‌های جامد فاضلاب‌ها رو جمع کنن! اصلاً شغلشون اسمش “manual scavenging” بود، یعنی پاک‌کردن فاضلاب و توالت با دست، واقعاً طاقت‌فرسا و خطرناک.
جالب اینجاست که این کار از سال ۱۹۹۳ ممنوع شده—یعنی قانوناً کسی نباید این شغل رو انجام بده. ولی هنوز هم زیاد این کار رو اونجا انجام میدن. معمولا هم این کار رو آدم‌هایی از پایین‌ترین گروه‌های اجتماعی (که تو هند بهشون می‌گن “طبقه دالیت” یا “Scheduled Castes”) انجام میدن. کار واقعاً سختیه و اصلاً آبروی انسانی رو در نظر نمی‌گیره. حتی خطرناکه، چون وقتی وارد فاضلابای بسته میشن، احتمال اینکه با گازهایی مثل آمونیاک و متان خفه بشن، زیاده. تو پارلمان هند گفتن که فقط بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، بیش از ۵۰۰ نفر سر همین کار جونشونو از دست دادن!
اما خبر خوب اینه که چندسالیه شرکت‌هایی اومدن راه‌حل‌های مکانیکی و رباتیک برای این مشکل پیشنهاد دادن. مثلاً یه شرکت به اسم “ژنروباتیکس” (Genrobotics) تو کرالا، یه ربات ساخته به اسم “Bandicoot”. این ربات، مثل یه فاضلاب‌پاک‌کن مکانیکی می‌مونه: پاهای رباتیکی داره، دوربین دید در شب براش گذاشتن و حتی می‌تونه گازهای سمی رو تشخیص بده! اینجوری آدم‌ها دیگه لازم نیست جون خودشونو به خطر بندازن.
یکی دیگه از دانشگاه صنعتی چنای اومدن یه ربات ساختن برای تانک‌های سپتیک (یعنی همون مخزن‌های فاضلاب زیرزمینی)، که با مکش مخصوص فاضلاب رو خالی می‌کنه. واسه شهرداری‌ها—حتی اون‌هایی که بودجه زیادی ندارن—این ربات‌ها حکم یه فرشته نجات رو دارن. مثلاً تا الان بالای ۲۲۰ تا از همین ربات بندیکوت تو شهرهای مختلف هند نصب و استفاده شدن، یعنی حالا دیگه لازم نیست تو هر جای باریکی یه آدم با دست بره تو فاضلاب!
جیتندر الان خودش جزو ۲۰۰ پیمانکاریه که با دولت دهلی کار می‌کنن تا این کارهای خطرناک رو مکانیزه کنن. دستگاهی که اون استفاده می‌کنه روی وانت سوار میشه، میله گردون داره و با فشار آب و یه چنگک مکانیکی، قشنگ هرچی توی لوله‌ها گیر کرده رو باز و جمع می‌کنه. جیتندر می‌گه: “قبلاً کارگر باید می‌رفت توی فاضلاب و با یه وسیله درناکش رو باز می‌کرد، ولی حالا فقط سر شلنگ رو می‌ندازیم تو لوله، دکمه رو می‌زنیم و دستگاه خودش کارو انجام میده!” یه همکارش به اسم ویجی شهریار هم می‌گه هنوز دستگاه‌ها نمی‌تونن همه جا جای آدم‌ها رو بگیرن، مخصوصاً تو کوچه‌پس‌کوچه‌های خیلی باریک.
ولی چرا هنوز این مشکل هست؟ بزواده ویلسون، فعال اجتماعی و از مخالفای سرسخت این کار می‌گه دلیل عمده‌ش اینه که سیستم فاضلاب‌کشی تو هند اصلاً حساب‌شده و با مهندسی درست ساخته نشده. یعنی هر شهر یه مدل خاص خودش رو داره و خیلی وقت‌ها دستگاه‌های جدید با زیرساخت قدیمی هماهنگ نمیشن. خودش می‌گه: “نمیشه یه راه‌حل برای همه جا پیدا کرد و بزنی تو سر همه سیستم‌ها، باید هر منطقه رو با زیرساختش بشناسی.”
با همه این پیشرفت‌ها، طبق گزارش وزارت رفاه اجتماعی هند سال ۲۰۲۱ هنوز بالای ۵۸ هزار نفر به زور مجبور بودن این کار غیرانسانی رو انجام بدن. البته فعال‌های مستقل می‌گن این عددها حتی بیشتر هم هست تو واقعیت.
در کل هند داره تلاش می‌کنه با تکنولوژی، مخصوصاً ربات‌ها و ماشین‌های حرفه‌ای، این شغل رو کم‌کم جمع کنه. اما هنوز راه درازی مونده تا بشه کاملاً خطر این کار رو از سر مردم هند برداشت و هیچ کسی مجبور نباشه برای لقمه نون جونش رو تو فاضلاب بذاره!
منبع: +
