خب، بذارین یه خبر خیلی باحال و البته تاریخی رو براتون تعریف کنم! تیم باستان‌شناسی توی کشور گرجستان (همون کشور اروپایی کنار دریای سیاه) یه استخوان فک پیدا کردن که مال ۱.۸ میلیون سال پیشه، یعنی همین جور که فکرشو می‌کنی، آدم‌ها اون موقع‌ها تو این منطقه بودن! این فک به یه نوع انسان خیلی قدیمی تعلق داره که اسمش Homo erectus هست. هوُمو اِرِکتوس یعنی یکی از اجداد اولیه‌ی انسانِ امروز که اتفاقا اولین دسته‌ای بودن که تونستن از آفریقا خارج بشن و سفر کنن به اروپا، آسیا، حتی اقیانوسیه.
داستان از این قراره: «گیورگی بیدزیناشویلی» (باستان‌شناسی تو دانشگاه ایلیا تو تفلیس، پایتخت گرجستان) با تیمش از سال ۲۰۲۰ دارن تو منطقه‌ای به اسم «اوروزمانی» (حدود ۱۰۰ کیلومتری از پایتخت) حفاری می‌کنن. همون اوایل هم سنگ‌ابزارهایی نزدیک استخوان‌های حیوانات پیدا کردن. حتی سال ۲۰۲۲ یه دندون انسان‌گونه از همون H. erectus هم گیرشون اومد.
حالا پیدا شدن این فک می‌تونه معماهایی رو درباره‌ی چرای خروج همون اجدادمون از آفریقا و اینکه چجوری پخش شدن تو جاهای مختلف دنیا حل کنه. تا الان قدیمی‌ترین شواهد مربوط به حضور H. erectus خارج از آفریقا مربوط به سایت «دِمانیسی» هست که فقط ۱۹ کیلومتر با اوروزمانی فاصله داره. آره، خیلی نزدیکن!
یه نکته‌ی جالب اینه که مطالعات شیمیایی روی لایه‌های گدازه‌ی هر دو سایت (دِمانیسی و اوروزمانی) نشون داده که هر دو حدود یه زمان بودن، یعنی بین ۱.۸۲۵ تا ۱.۷۶۵ میلیون سال پیش. یعنی اینا همزمان بودن یا خیلی شبیه به هم از نظر سنی! (تاریخ‌گذاری شیمیایی یعنی با استفاده از مواد شیمیایی داخل سنگ‌ها و خاک‌ها، سن دقیقشون رو در میارن)
یه چیزی که تو سایت دِمانیسی جالبه، اینه که اونجا خیلی فسیل پیدا شده: بالای ۱۰۰ استخوان از جمله پنج تا جمجمه کامل! این فسیل‌ها نشون میدن اولین انسان‌هایی که از آفریقا اومدن، نسبت به ماها یعنی انسان‌های امروزی (Homo sapiens) هم قدشون کوتاه‌تر بوده، هم مغزشون کوچیک‌تر. (اینو داشتن مغز کوچیک یعنی مغز با حجم کمتر، نه اینکه کم‌هوش!) اول به این آدم‌ها H. georgicus گفتن، ولی الان تقریبا همه قبول دارن که همون H. erectus بودن، فقط قدیمی‌تر بودن تو منطقه اوراسیا (اروپا و آسیا).
حالا اگه با شخص کارن بعب (یه انسان‌شناس از دانشگاه مید وسترن آریزونا) صحبت کنیم، میگه: «شاید داریم می‌بینیم که مهاجرت این اجداد به گرجستان یه اتفاق خاص و تکی نبوده، بلکه مربوط به حرکت گسترده‌تری از اون آدم‌ها تو این دوران بوده.» یعنی چی؟ یعنی شاید جاهای بیشتر تو قفقاز هم جای پای هومو ارکتوس پیدا بشه و فقط دِمانیسی ویژه نباشه.
البته تعداد فسیل‌های پیدا شده تو اوروزمانی هنوز خیلی کمه: یه دندون و همین یه تیکه فک! هنوز هم کاملا فک رو تمیز نکردن که دقیق ببینن با دندون پارسال یکیه یا نه. قراره تا آخر امسال مشخص شه که کدوم سایت قدیمی‌تره و اصلاً قضیه چیه.
و یه توضیح کوچیک درباره اسم‌ها: Homo erectus یعنی «انسان راست‌قامت»، چون نسبت به انسان‌های قدیمی‌تر مثل Australopithecus بیشتر ایستاده راه می‌رفته و به انسان امروزی نزدیک‌تر بوده.
در کل، کشف‌های این شکلی دارن بهمون نشون میدن که داستان مهاجرت انسان‌های اولیه محدود به یه نقطه نبوده و شاید آدم‌هایی شبیه اجداد ما، همزمان تو چند جای قفقاز پخش بودن. شاید سال‌های آینده بازم چیزای جالب‌تری پیدا شه.
راستی، باستان‌شناسی یعنی علمی که با حفاری و تحلیل اشیاء و بقایای گذشته، تاریخ زندگی انسان‌ها رو درمیاره.
—
اگه دوست داشتی بدونی مغز Homo erectusها واقعا چقدر با ما فرق داشته یا چطور می‌زیستن، می‌تونی درباره مطالعات دِمانیسی یه سرچ بزنی. تازه یه چیز جالب دیگه هم اینه که ردپاهایی از ۱.۵ میلیون سال پیش هم تو دنیا پیدا شده که نشون میده H. erectusها کنار یه گونه انسانی دیگه هم زندگی می‌کردن! (گونه انسانی یعنی نوعی از انسان یا اجداد ما که هنوز انسان امروزی نشده بود) خلاصه، داستان تکامل انسان خیلی باحاله و پر از معماست!
منبع: +
