خب بچه‌ها، امروز می‌خوام درباره یه موضوع خیلی جذاب حرف بزنم که شاید اسمش رو کمتر شنیده باشید: اکسپوزوم! خب اکسپوزوم یعنی همه چیزهایی که توی طول عمرمون از محیط اطراف دریافت می‌کنیم؛ مثلاً آلودگی، غذا، مواد شیمیایی، استرس و خلاصه چیزی رو که هر روز بدنمون باهاش در تماس هست، بهش میگن اکسپوزوم.
حالا چرا مهمه؟ چون خیلی از بیماری‌ها، مخصوصاً بیماری‌های مزمن، به خاطر همین تأثیرات محیطی ایجاد میشن. ولی مشکل اینه که اکسپوزوم خیلی پیچیده و پر داده‌س و اطلاعاتی که ازش داریم فوق‌العاده گسترده، متنوع و سخت تحلیل شدنه.
اینجا هوش مصنوعی (AI) وارد بازی میشه. هوش مصنوعی همون برنامه‌های رایانه‌ای هستن که می‌تونن مثل یک آدم فکر کنن و تصمیم بگیرن—مثلاً الگوریتم‌هایی که می‌تونن داده‌های بزرگ و گیج‌کننده رو الک کنن و از توشون راه حل دربیارن. اما اگه فقط به AI تکیه کنیم، اطلاعاتمون ممکنه خیلی دقیق نباشه؛ واسه همین لازمه داده‌هامون واقعاً به زندگی انسان‌ها ربط داشته باشه و قابل اطمینان باشه.
اینجا یه تکنولوژی باحال دیگه وارد میشه؛ Microphysiological Systems یا همون MPS. اینا درواقع مدل‌های کوچیکی از اندام‌های بدن هستن که تو آزمایشگاه درستشون می‌کنن، مثلاً یه کبد کوچیک ساخته شده توی آزمایشگاه. این‌ها کمک می‌کنن داده‌هایی رو جمع کنیم که خیلی نزدیک به دنیای واقعی باشن. بعدش هم Multi-omics میاد وسط؛ این یعنی اندازه‌گیری چندتا لایه از چیزهای زیستی بدن مثل ژن‌ها، پروتئین‌ها و مواد شیمیایی.
حالا اگه این MPSها و multi-omics با هم کارکنن و داده‌های فوق‌العاده دقیق تولید کنن، AI هم اون‌ها رو آنالیز کنه، میشه یه کار شگفت‌انگیز کرد: ساختن “دوقلوهای دیجیتال”. مثلاً یه مدل مجازی از کبدت یا کل بدنت داشته باشی، که دقیقاً مثل خودت واکنش نشون بده! این دوقلوهای دیجیتال می‌تونن برای یه نفر، یه ارگان یا حتی کل جمعیت ساخته بشن.
نویسنده‌های مقاله اومدن یه تشبیه جالب هم زدن؛ گفتن این ماجرای اکسپوزوم مثل پروژه فرستادن آدم به ماهه. MPSها مثل راکت هستن که داده‌ها رو میفرستن، multi-omics مثل اون کپسولی که روی ماه فرود اومد، و هوش مصنوعی هم نقش کامپیوتر راهنمایی رو بازی می‌کنه که همه اینا رو هماهنگ می‌کنه تا به هدف برسیم.
تا الان هوش مصنوعی تونسته حتی بهتر از تست‌های حیوانی (یعنی آزمایش‌هایی که روی موش و خرگوش انجام میدن) خیلی از مواد سمی رو پیش‌بینی کنه و این‌طوری هم هزینه و هم زمان رو کلی کمتر کنه. یعنی نه تنها سریع‌تر به جواب می‌رسیم بلکه حیوانات هم کمتر اذیت میشن.
ولی خب، چندتا چالش هم داریم. مثلاً باید مدل‌های AI رو طوری گسترش بدیم که برای همه جور داده جواب بده و محدود نباشه. امنیت داده و شفافیت الگوریتم‌ها هم خیلی مهمه؛ منظورم اینه که کسی نتونه با داده‌های خصوصی سو استفاده کنه و همه چیز قابل توضیح و اعتماد باشه.
آخرش هم این پروسه باعث میشه که دانشمون از محیط و بیماری‌های انسانی خیلی بیشتر و شخصی‌تر بشه. یعنی به جای درمان، می‌ریم سمت پیشگیری و سبک زندگی سالم‌تر برای هر فرد، و حتی می‌تونیم به قانون‌گذارها (Regulatory bodies= سازمان‌هایی که شرکت‌ها رو کنترل می‌کنن) کمک کنیم تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرن.
خلاصه، ترکیب این فناوری‌ها واقعاً آینده پزشکی رو داره عوض می‌کنه؛ هم جذابه، هم چالش‌برانگیز، و هم فرصت داره واسه اینکه آدم‌ها سالم‌تر و زندگی بهتری داشته باشن!
منبع: +
