بیا برات یه خبر جالب بگم: یه دارویی هست به اسم آکوتان که همه ماها می‌شناسیمش برای درمان جوش‌های شدید و قدیمی، اما حالا دانشمندها دارن بررسی می‌کنن که شاید همین داروی معروف بتونه به مردهایی که مشکل ناباروری دارن و اسپرمشون خیلی کمه یا کلاً ندارن، کمک کنه!
خب بذار از اول واست توضیح بدم. تا الان، مردهایی که مشکل اسپرم داشتن و توی مایع منیشون یا اسپرم نبود یا تعدادش خیلی کم بود، تقریباً فقط یه راه داشتن: عمل جراحی. طی این عمل، دکترها مستقیم از بیضه‌ها اسپرم برمی‌دارن تا بشه با لقاح آزمایشگاهی (IVF) بچه‌دار شد. IVF یعنی تخمک زن و اسپرم مرد رو توی لابراتوار کنار هم می‌ذارن تا لقاح رخ بده. اما این عمل اصلاً ساده و راحت نیست؛ هم درد و ناراحتی داره، هم ریسک‌هایی مثل عفونت، و تازه طول درمان و استراحتش هم زیاده. از همه بدتر اینه که این جراحی فقط حدود نصف مواقع نتیجه می‌ده و اسپرم پیدا می‌شه.
حالا خبر جدید چیه؟ دانشمندها اومدن سراغ ایزوتریتینوئین (Isotretinoin) که همون آکوتان خودمونه، و یه مطالعه کوچیک انجام دادن. اون‌ها نشون دادن که این دارو احتمالاً می‌تونه تو بعضی مردها باعث تولید دوباره اسپرم بشه. قضیه اینه که قبلاً دقت کرده بودن مردان نابارور توی بیضه‌هاشون مقدار اسید رتینوئیک (Retinoic Acid یعنی یه مولکول که از ویتامین A ساخته می‌شه و برای رشد طبیعی سلول‌های اسپرم لازم و مهمه) پایین‌تر از حد نرماله. اسید رتینوئیک به رشد و بلوغ اسپرم‌ها کمک می‌کنه. ایزوتریتینوئین هم توی بدن تقریباً مثل همون اسید رتینوئیک طبیعی عمل می‌کنه و گفتن شاید به تولید اسپرم کمک کنه.
توی این بررسی جدید، دانشمندها ۳۰ مرد رو وارد مطالعه کردن: ۲۶ نفرشون کلاً اسپرم توی منیشون نبود (یه بیماری به نام آزواسپرمیا) و ۴ نفر هم تعداد اسپرمشون خیلی خیلی پایین بود (کریپتوزواسپرمیا). همه این افراد روزی دو بار، هربار ۲۰ میلی‌گرم ایزوتریتینوئین خوردن و این روند حداقل ۶ ماه ادامه داشت. دکترها مرتب خون و هورمون‌ها و اسپرمشون رو چک می‌کردن. نتیجه چی شد؟
از بین این ۳۰ نفر، ۱۱ نفرشون شروع کردن به تولید اسپرم متحرک (Sprem Motility – یعنی اسپرم‌هایی که واقعاً شنا می‌کنن و حرکت دارن). بامزه اینجاست که همه اون ۴ نفری که تعداد اسپرمشون خیلی کم بود، بعد از دارو اسپرم‌های متحرک پیدا شد و هفت نفر هم که قبلاً هیچی اسپرم نداشتن، حالا تونستن اسپرم تولید کنن. این یعنی این افراد و همسران‌شون می‌تونن IVF رو شروع کنن بدون این‌که نیاز به جراحی سخت داشته باشن. خداییش کی فکرشو می‌کرد داروی جوش به چنین راه‌حل خفنی تبدیل بشه؟
اونایی هم که حتی بعد از دارو همچنان اسپرم نداشتن، با جراحی رفتن سراغ برداشت اسپرم، اما بازم یه فرق جالب اتفاق افتاد: مدت زمان جراحی‌شون کلی کمتر شد (میانگین زمان عمل از ۱۰۵ دقیقه شد ۶۳ دقیقه! البته هنوز دلایلش دقیق مشخص نیست).
تا موقعی که این مقاله منتشر شد، از اسپرم همین آقایون چند تا IVF کردند، چند تا جنین سالم داشتن، چند بارداری در حال پیشرفت بود و حتی یه تولد سالم هم ثبت شد. پس عملاً نشون داد جواب می‌ده، البته نه برای همه.
ولی خب هیچ دارویی بی‌عارضه نیست؛ همه‌ی شرکت‌کننده‌ها خشکی پوست و ترک لب داشتن (آکوتان معروفه به این داستان)، حدود نصفشون عصبی شدن، بعضیاشون هم جوش و افزایش کلسترول و تری‌گلیسیرید داشتن. واسه همین لازمه کسایی که این دارو رو مصرف می‌کنن مرتب آزمایش خون بدن تا مشکل خاصی پیش نیاد. معمولاً هم پزشکا برای درمان جوش با آکوتان، چکاپ منظم خون تجویز می‌کنن، ولی تعداد دفعاتش هنوز دقیق مشخص و ثابت نیست.
دکتر جاستین هومان (Justin Houman)، متخصص اورولوژی که خودش تو این تحقیق نبوده، گفته خیلی از این خبر هیجان‌زده هست چون ممکنه یه روش غیرجراحی برای مردهایی که مشکل تولید اسپرم دارن پیدا بشه، اما واقعیت اینه که هنوز مطالعه کوچیک و اولیه‌ست و باید تو مطالعات خیلی بزرگ‌تر و مفصل‌تر تکرار بشه تا بشه گفت واقعاً معجزه‌ست یا نه. دکتر برایان لوین (Brian Levine) هم همین نظر رو داشته و گفته: “این که بشه مردها رو از درد، سختی و استرس عمل جراحی خلاص کرد خیلی عالیه، ولی خب هنوز کلی راه مونده.”
نکته مهم دیگه اینه که کسی دقیق نمی‌دونه ایزوتریتینوئین با چه دوز و چه مدت واسه درمان ناباروری بهتر جواب می‌ده یا تضمینی هست یا نه. احتمالاً همه مردها هم جواب نمی‌گیرن؛ بنابراین نباید کسی خودش سرخود برای ناباروری به سراغ آکوتان بره، فقط توی مطالعات یا کلینیک تخصصی و تحت نظر پزشک.
یه نکته خیلی مهم: این دارو اگه یه خانم باردار مصرف کنه می‌تونه باعث ناهنجاری‌های شدید جنین بشه، واسه همین دستورالعمل و محدودیت خیلی شدید داره برای خانم‌های باردار. اما واسه مردها ظاهراً روی DNA اسپرم و سلامت بچه تاثیر بدی نداره و حتی ممکنه (طبق همین یافته‌ها) برعکس مفید هم باشه.
دانشمندها الان دنبال اینن بفهمن چه کسایی واقعاً با این دارو جواب می‌گیرن، چه مقدار باید مصرف کنن، چقدر طول بکشه و آیا کیفیت و قدرت باروری اسپرم‌ها واقعاً بهتر می‌شه یا نه.
خلاصه اگه این روش جواب بده، می‌تونه مسیر درمان ناباروری مردها رو عوض کنه و امید تازه‌ای بده که شاید دیگه لازم نباشه همه برای IVF عمل جراحی کنن. البته اینا فعلاً مقدماتشه و باید مراقب بود سرخود از آکوتان به عنوان داروی ناباروری استفاده نکرد.
منبع: +
