خب، اگه دوست داری بدونی چطور حس‌های مثبت و منفی رو بین جوونای اکوادوری می‌سنجن و اصلاً این آزمون PANAS به دردشون می‌خوره یا نه، این مقاله رو از دست نده! ماجرا از این قراره که یه تیم پژوهشی اومدن نسخه اسپانیایی پرسشنامه PANAS رو گرفتن و رفتن سراغ ۹۱۸ تا جوون اکوادوری.
اول بذارین توضیح بدم PANAS اصلاً چیه. PANAS مخفف Positive and Negative Affect Schedule ـه و یه ابزار روانشناسیه که باهاش می‌سنجن آدما چه اندازه احساسات مثبت (مثلاً خوشحال، پر انرژی) یا منفی (مثلاً ناراحت، عصبانی) رو تجربه می‌کنن.
حالا این تیم، خواستن ببینن این پرسشنامه واقعاً ساختار دو بُعدیش (یعنی هم مثبت، هم منفی) رو واسه این جوونا درست ارزیابی می‌کنه یا نه.
اول از همه با استفاده از یه روش آماری به اسم “تحلیل عاملی تاییدی” یا همان Confirmatory Factor Analysis که خیلی خلاصه بگم یعنی بررسی می‌کنن آیا سوالا به اون دسته بندی که باید، می‌خورن یا نه، چک کردن ببینن همه چیز اوکیه یا نه.
جالب این بود که یه سوال با عنوان “Alerta” (یعنی حالت هشیاری، مثلاً حواست جمع باشه) اصلاً جاش تو این مدل نبود! ظاهراً آدما تو اکوادور این کلمه رو یه جور دیگه برداشت می‌کنن و اصلاً نمیشه روش حساب کرد. برای همین این گزینه رو حذف کردن و بعدش مدل خیلی بهتر جواب داد.
حالا این دوتا مقیاس (مثبت و منفی) چه از نظر “سازگاری داخلی” یا همان Internal Consistency – که نشون میده سوالای یک دسته چقدر با هم هماهنگن – کارشون درسته (ضریب آلفای کرونباخ بالای ۰.۸۹، یعنی خیلی خوب).
در کنار این، اعتبار تمایزی (Discriminant validity یعنی اینکه این دوتا مقیاس واقعاً چیزای جدا گفتن) هم تایید شد. محقق‌ها با ترکیب معیارهای مختلف، به خصوص یه روش به اسم Fornell–Larcker criterion (یه راه‌آزمون معروف برای سنجیدن فرق سازه‌ها تو مدل‌های آماری)، نشون دادن این مقیاسا به هم نمی‌پرن و هر کدوم کار خودشونو دارن.
یه نکته مهم دیگه این بود که بررسی کردن آیا مردا و زن‌ها این سوالا رو یه جور برداشت می‌کنن یا نه، که بهش میگن “اینوریانس سنجش” یا Measurement Invariance. نتیجه این شد که تا حدودی مقیاس واسه هر دو جنس جواب میده (partial metric & scalar invariance)، ولی چندتا سوال مخصوصاً مربوط به “ترس” و “خصومت” (دشمنی) تو تفسیر بین جنسیتا فرق داشت. به این ماجرا هم میگن Differential Item Functioning یا به اختصار DIF؛ یعنی بعضی سوالا بسته به بستر فرهنگی یا جنسیت، ممکنه معنی متفاوتی پیدا کنن.
تیم تحقیق برای بررسی بیشتر، ارتباط امتیازای PANAS رو با تجربه‌های منفی زندگی و ویژگی‌های شخصیتی افراد مقایسه کردن (که بشه بهش گفت اعتبار ملاکی یا criterion validity). اینجا هم نتایج خوب بود و همون همبستگی‌هایی که انتظار داشتن دیده شد.
در نهایت باید بگم که آزمون PANAS تو این جمعیت از نظر روان‌سنجی (یعنی اینکه ابزار به دردبخوری باشه) واقعاً قوی در اومد. فقط بازم تاکید کردن که باید حواسمون به بحث‌های فرهنگی و فرق برداشت آدم‌ها باشه و هر چند وقت یه بار سوالا رو بازبینی کنیم تا همیشه معتبر بمونن.
خلاصه، اگه دنبال پرسشنامه‌ای واسه سنجش هیجان‌های مثبت و منفی تو جوونای اکوادوری می‌گردی، PANAS رو دست کم نگیر! فقط یادت باشه همه‌جا و برای همه سوالا، صددرصد تضمینی نیست و باید به بافت فرهنگی و جنسیت هم توجه کرد.
منبع: +
