خب دوست خوبم، بذار یه خبر باحال برات تعریف کنم! باستان‌شناس‌ها توی مصر یه کشف خیلی خفن داشتن: یه سنگ‌نوشته (استلا) کامل و دست‌نخورده پیدا کردن که روش فرمان کنوپوس حک شده. یعنی فکر کن همچین چیزی آخرین بار بیشتر از ۱۵۰ سال پیش دست سالمش پیدا شده بوده! این اتفاق توی سایت معروف “تل الفرعین”، نزدیک شهر الحسینیه تو استان شرقی نیل دلتا افتاده.
حالا این استلا مال دوره بطلمیوس سوم اورگتس هست، این آقا شاه مصر بوده حدود ۲۲۶۳ سال پیش (یعنی ۲۳۸ سال قبل میلاد). اگه ندونی، استلا یه جور لوحه سنگیه که روش نوشته رسمی یا مذهبی می‌کنن. این یکی از جنس ماسه‌سنگ ساخته شده و ابعادشم تقریباً ۱۲۸ سانتی‌متر قد داره، ۸۳ سانتی‌متر عرض و نزدیک ۵۰ سانتی‌متر ضخامتشه! یعنی حسابی درشت و چشم‌گیره.
حالا این وسط یه نکته خیلی ویژه هست: این سنگ‌نوشته فقط و فقط با خط هیروگلیف نوشته شده! هیروگلیف همون خط‌نقاشی‌هایی هست که مصریای قدیم می‌نوشتن، پر از نماد و شکل. اکثر فرمان‌های مشابه قبلی سه‌زبانه بودن: هیروگلیف، دموتیک (یه جور خط ساده‌شده مصری) و یونانی. ولی این یکی فقط هیروگلیفی و از دید مصریای اون زمان، یه سند اصل و بی‌واسطه‌ست.
روش این استلا یه تصویر دیسک خورشیدی با دو تا مار به نشونه سلطنت داره – اون بالا شعار «کسی که زندگی می‌بخشه» هم نوشته شده. زیر این نماد، سی تا خط هیروگلیف تروتمیز و شفاف هست که مثل یه کتاب تاریخ بی‌سانسور، داستان‌ها رو تعریف می‌کنه.
تو این متن چه خبره؟ حرف از تصمیمات مهم شاه! برای مثال بخش‌هایی مثل تخفیف مالیاتی وقتی سیل نیل ضعیف بوده (زمانی که کشاورزیا نمی‌تونستن کشت کنن و مالیات سنگین داشت اذیتشون می‌کرد)، یا اهدای هدایا به معابد. یه سری اصلاحات دیگه هم ثبت شده، مثل درست کردن یه سمت جدید کاهنی (یعنی یه منصب مذهبی تازه)، برگزاری جشن جدید بر اساس طلوع ستاره سیریوس (که مصریا باهاش تقویم‌شون رو تنظیم می‌کردن: اونجا شروع سال نو بود!). یه حرکتی هم زده بود که هر چهار سال یه روز اضافی به تقویم اضافه کنن – یه جور سیستم کبیسه برای اون دوران.
یه نکته جالب اینه که نفسهاشون رو به حدی بالا گرفتن که شاه، ملکه و دخترش رو مقام کاهنی هم دادن! یعنی حکومت و دین رو تو هم ادغام کردن.
اگر از خودت می‌پرسی این تل الفرعین اصلاً چیه؟ باید بگم این سایت قدیمی قبلاً به اسم “ایمت” شناخته می‌شده و از زمان پادشاهی میانی مصر (حدود ۴۰۰۰ سال پیش) یکی از مراکز مهم شهری و مذهبی بوده. اینجا کاخ‌ها، معابد و حتی معبد مخصوص خدابانو واجت، همون مار معروف محافظ مصر شمالی رو هم کشف کردن.
این کشفِ سنگ‌نوشته، نشون می‌ده که شرق نیل دلتا چه نقش جدی‌ای تو سیاست و زندگی مذهبی اون دوره داشته و چقدر باستان‌شناسا همیشه باید دنبال گنج‌های مخفی مصر باشن. تازه، برای پژوهشگرها این یه فرصت طلاییه تا ببینن زبان، سیاست و مراسم مذهبی اون دوران دقیقاً چطور قاطی هم بودن و یه مصر کاملاً رنگی و پیشرفته رو نشون بدن.
در کل، این استلا کلکسیون فرمان‌های کنوپوس رو بزرگ‌تر کرد و فرصت نادری رو داد که تاریخ حاکمیت و مذهب و حتی نوع نگاه مصریا به زندگی رو از نگاه خودشون ببینیم – مخصوصاً که یه سند صددرصد مصری و بدون دخالت زبان‌های خارجی به حساب میاد!
حالا کسی چی فکرشو می‌کرد همچین کشفی هنوز هم تو مصر معجزه کنه؟! تاریخ واقعاً زنده‌ست!
منبع: +
