خب بذار اول یه خلاصه داشته باشیم از موضوع این مقاله: دانشمندا اومدن بررسی کردن که چه فرق‌هایی توی زبان اطلاعات درست و غیردرست (یعنی شایعه و واقعیت!) درباره بیماری‌هایی مثل کرونا و آبله میمونی وجود داره. کلی هم توی این کارشون وارد جزییات زبانی شدن که حسابی باهاش حال کردم!
اول از همه، چرا همچین چیزی مهمه؟ چون موقع بحران‌هایی مثل پاندمی (یعنی فراگیر شدن بیماری تو کل دنیا)، اطلاعات اشتباه می‌تونه باعث وحشت یا گمراهی مردم بشه؛ برای همین، فهمیدن اینکه این شایعه‌ها چطور حرف می‌زنن یا چه سبک‌زبونی دارن، می‌تونه پایه‌ای باشه برای پیدا کردنشون و مقابله باهاشون.
تحقیق چطوری انجام شد؟
اونا اومدن سه مجموعه بزرگ از پست و محتواها رو جمع‌آوری و آنالیز کردن:
- شایعه‌های کرونا (۷۵۸۸ نمونه)
- مطالب عمومی مربوط به کرونا (۱۰۷۰۰ تا)
- پست‌های مربوط به آبله میمونی (۵۷۸۷ تا)
بعدش با روش‌های محاسباتی و هوشمند، دنبال الگوهای زبانی بودن. مثلاً چک کردن چقدر خوندن متن‌ها آسونه یا سخته (که بهش میگن readability)، اینکه چقدر از واژه‌ها و نشانه‌های احساسی یا قانع‌کننده استفاده شده (persuasive language یعنی زبانی که طرف رو هل بده به باور چیزی)، و حتی اینکه نشانه‌های دستوریِ خاص مثل علامت تعجب (!) چقدر اومده.
نتایج عجیبی که بهش رسیدن!
-
شایعه‌های کرونا خوندنشون واقعا سخت‌تره! یعنی نمره readability پایین‌تر بوده. این یعنی متن‌ها رو یه جوری مینویسن که آدم راحت نباشه بخونتش، نسبت به مطالب درست یا مثلاً مطالب آبله میمونی.
-
واژه‌های ترس و زبان قانع‌کننده توی شایعه‌ها خیلی بیشتره! مثلاً دو برابر محتواهای دیگه. یعنی شایعه‌پردازا عمداً سعی می‌کنن با القای ترس یا استفاده از کلمات احساسی، بقیه رو قانع کنن باور کنن چیزی رو که می‌خوان پخش کنن.
-
کمتر از علامت تعجب تو شایعه‌های کرونا استفاده شده! برخلاف پست‌های آبله میمونی که استایلشون احساسی‌تر بوده و کلی ! داشتن، شایعه‌های کرونا بیشتر شبیه متن جدی و خنثی مینویسن تا بیشتر قابل قبول به نظر برسه.
برداشت کلی و اهمیت موضوع
این یافته‌ها نشون میده کسایی که اطلاعات غلط (یا همون misinformation) پخش می‌کنن، یه سبک زبون خاص دارن: لحن پیچیده و قانع‌کننده با کمی چاشنی احساس! این باعث میشه حرفشون معتبرتر به نظر بیاد و مردم راحت‌تر فریب بخورن.
این تحقیق برای کسایی که دنبال مقابله با شایعه‌های پزشکی و اطلاع‌رسانی بهتر تو شبکه‌های اجتماعی هستن، می‌تونه یه مرجع حسابی باشه. چون حالا با دیدن این نشونه‌های زبانی میشه سریع‌تر متوجه شد یه پست داره شایعه‌پراکنی می‌کنه یا نه.
محدودیت‌ها و پیشنهادها برای آینده
خود نویسنده‌ها هم گفتن ایرادهایی تو روششون بوده که میشه بهترش کرد! مثلاً:
- فقط از روش‌های قدیمی برای سنجش دشواری متن استفاده کردن
- لیست محدودی از واژه‌های قانع‌کننده رو بررسی کردن (یعنی شاید واژه‌هایی رو از قلم انداختن)
- بررسی شون کلی بوده، نه اینکه ببینن مثلا توی طول زمان چه تغییراتی رخ داده
برای همین، گفتن تحقیقات بعدی باید جزیی‌تر و دقیق‌تر باشه، حتی شاید پلتفرم‌محور باشه (یعنی جدا جدا تلگرام، توئیتر یا اینستا رو بسنجن).
اگر دوست داشتی بیشتر چک کنی…
کل دیتای این تحقیق و کد برنامه‌هاش رو رایگان گذاشتن اینجا:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17024569
خلاصه اینکه از الان دیگه میشه با چند تا ترفند و دقت توی زبان و لحن پست‌ها، شایعه‌ها رو قلقشونو فهمید و جلوی پخش اطلاعات غلط رو گرفت! حواست باشه: هرچی خیلی پیچیده و یه کم هم هیجان‌زا باشه و توش ترس‌آفرینی کنه، احتمال زیاد یه جای کارش میلنگه!
منبع: +
