اگه تا حالا با بیمارستان‌ها یا هر مجموعه‌ای که به جون و سلامتی آدما ربط داره سر و کار داشته باشین، حتما اسم چک‌لیست به گوشتون خورده. این همون لیست‌هایی هستن که میگن «اینو چک کن، اونو فراموش نکن»، که کلی به کار تیم‌های درمان و سازمان‌های حساس میاد تا اشتباهات کمتر بشه و همه چی روال خودش پیش بره.
حالا یه چیزی که جالبه، خیلی‌ها می‌دونن این چک‌لیست‌ها مفید هستن، ولی وقتی صحبت از طراحی و ساختن یه چک‌لیست درست و حسابی میشه، هنوز کلی سوال و ابهام هست! مثلاً چجوری باید این لیست‌ها رو ساخت که همه اعضای تیم باهاش کنار بیان یا واقعا کارشون رو راه بندازه؟ اصلاً این کارا باید چقدر با مشورت بقیه پیش بره یا فقط یه نفر بشینه درستش کنه؟
یه گروه تحقیقاتی اومدن روی این موضوع یه بررسی حسابی انجام دادن و تو یه مقاله علمی توضیح دادن که واقعاً چطور دارن چک‌لیست‌های باکیفیت رو توی درمان درست می‌کنن. اونا اومدن کل مقاله‌ها و تحقیق‌هایی که درباره طراحی چک‌لیست‌های درمانی تو ۷ تا پایگاه داده مهم (اسمشون: PubMed، APA PsycInfo، CINAHL، Embase، Scopus، ACM Digital Library و IEEE Xplore) بودن رو جستجو کردن؛ اونم با کمک یه کتابدار حواس جمع که اصطلاحات مخصوص این کار رو پیدا کرده بود. مثلاً سراغ کلماتی مثل “checklist” و “user-centered design” رفتن؛ این آخری یعنی طراحی‌ای که کاربرا رو، یعنی همون کسایی که با لیست کار دارن، حسابی وسط بازی بیاره.
توی این بررسی، تنها ۲۹ تا مطالعه بودن که شرایط ورود به مقاله رو داشتن. جالب اینجاست که تحقیق‌ها روی ۲۳ مدل طراحی چک‌لیست دست گذاشته بودن، اما بیشتر این مدل‌ها هنوز کاملاً مشارکتی نبودن؛ یعنی بیشتر در حد مصاحبه و پرسشنامه پیش می‌رفتن، اونم فقط بین یه پژوهشگر و یه مشارکت‌کننده در هر نوبت. اصلاً Collaborative Design یعنی طراحی مشارکتی، جایی که همه اعضا و ذی‌نفع‌ها (مثلاً پرستارا، دکترا، مدیرای بیمارستان و…) تو ساختن لیست نظر بدن و تاثیر بذارن. ولی تو بیشتر این مقاله‌ها خبری از این مدل‌های مشارکتی نبود.
یه ابزار جالبی هم برای سنجیدین میزان مشارکت بقیه استفاده کردن به اسم IAP2 Spectrum of Participation Framework. این یعنی طیفی از حالت همکاری صفر تا طراحی کاملاً دسته‌جمعی، که ببینن تو هر تحقیق بقیه چقدر تو طراحی چک‌لیست مشارکت داشتن. نتیجه چی بود؟ هنوز خیلی راه مونده تا بگیم واقعاً ذی‌نفع‌ها تو این داستان قدرت دارن و می‌تونن روی نتیجه نهایی چک‌لیست تاثیر اصلی بذارن.
در نهایت این مقاله میگه اگه واقعا می‌خوایم چک‌لیست‌های درمانی حسابی اثرگذار، شفاف و استاندارد بشن، باید هم روش طراحی‌شون رو بهتر کنیم و هم بقیه اعضای تیم رو بیشتر وسط داستان بیاریم. الانم یه خلاء بزرگ وجود داره؛ یعنی هنوز کسی واقعاً دقیق نشون نداده که جوری میشه همه رو سهیم و صاحب‌نظر کرد. برای آینده، بهمون میگه بهتره تحقیقات بیشتر روی این بره که چطوری اعضای تیم و ذی‌نفع‌ها بتونن بیان وسط میدان و تاثیر بذارن؛ ببینیم این جور مشارکت‌ها واقعاً به اجرایی شدن چک‌لیست و نتیجه بهتر برای مریضا و سازمان‌ها کمک میکنه یا نه.
خلاصه، اگه دنبال ساختن یه چک‌لیست درست برای درمان هستین یا دوست دارین یه چک‌لیست طوری بنویسین که همه اعضای تیم واقعا باهاش حال کنن و کار توی بیمارستان بی‌دردسرتر بشه، بد نیست این نکته‌ها رو همیشه تو ذهنتون داشته باشین: مشارکت همه، استفاده از اصول مشخص طراحی و توجه به تجربه کاربری واقعی! همین.
منبع: +
