بذارید یک موضوع جالب رو باهاتون وسط بذارم؛ تا حالا اسم تحلیل شبکه اجتماعی یا همون SNA (Social Network Analysis) تو فوتبال به گوشتون خورده؟ اگه نه، نگران نباشید! من اینجا هستم تا براتون با یه لحن دوستانه و خودمونی شرحش بدم که قضیه از چه قراره.
تحلیل شبکه اجتماعی تو فوتبال یعنی چی؟ یعنی میان و با یه سری ابزار و روش هوشمندانه، بررسی می‌کنن که بازیکن‌ها چطوری تو زمین با هم ارتباط دارن، پاس میدن و تاکتیک‌ها رو پیاده می‌کنن. یه جورایی شبیه اینه که می‌خوای تو مهمونی بفهمی کی با کی دوست‌تره و گروه‌های اصلی کدوما هستن، ولی خب، اینجا مهمونی نداری، زمین فوتباله!
برا این مقاله مفصل کلی تحقیق رو زیر و رو کردن. نویسنده‌ها اومدن و تو بازه زمانی دی ۱۳۹۵ تا مهر ۱۴۰۳ کل داده‌های چهار تا پایگاه علمی معتبر یعنی PubMed، Scopus، Web of Science و SPORTDiscus رو گشتن تا هر چی مقاله درباره SNA تو فوتبال حرفه‌ای مردانه نوشته شده رو جمع کنن.
نتیجه این شد که ۵۵ تا مطالعه باحال و به‌درد‌بخور پیدا کردن که هر کدوم با رویکردهای مختلف سراغ این ماجرا اومده بودن. تمرکز اصلی همشون، مسابقات رسمی مردونه و بررسی شبکه‌هایی بود که بازیکن‌ها با تعامل و پاس‌کاری تو زمین شکل میدن.
یکی از نتیجه‌های مشترک این مطالعات این بود که هرچی تیم ساختار شبکه‌ای منسجم‌تر و پویاتری داشته باشه – یعنی تراکم شبکه زیاد باشه، هم‌خویشی (Clustering Coefficient: یه معیار ریاضی برای سنجش اینکه چندنفر از بازیکن‌ها با هم گروه تشکیل میدن) زیاد باشه و همچنین بعضی بازیکن‌ها نقش مرکزی‌تری داشته باشن – احتمال موفقیت تیم بیشتر میشه.
اصلاً این بحث مرکزی بودن (Centrality): یعنی یه بازیکن مثل مدافع وسط یا هافبک که اکثراً توپ بهش میرسه و رابط اصلی بقیه بازیکن‌هاست، می‌تونه تاکتیک و ساختار تیم رو تحت تاثیر قرار بده.
توی سال‌های اخیر، متخصص‌ها کلی تکنیک جدید برای تحلیل شبکه‌ها پیدا کردن؛ مثلاً روش Dynamic Time-window Analysis که یعنی تحلیل پویایی شبکه تو بازه‌های زمانی خرد، یا Pitch-passing Networks که همون شبکه‌های پاس‌کاری روی نقشه زمین هستن. یه ابزار دیگه هم Spatial-temporal Integration با استفاده از داده‌های ردیابی (یعنی جمع کردن اطلاعات مکانی و زمانی بازیکن‌ها موقع حرکت و پاس) که کار رو دقیق‌تر کرده.
البته یه انتقاد به این مطالعات وارده: بیشترشون رو فوتبال حرفه‌ای مردونه و فازهای تهاجمی (یعنی حمله) تمرکز کردن؛ یعنی هنوز واسه تحلیل شبکه‌های دفاعی، فوتبال پایه (نوجوانان) و فوتبال زنان کار جدی‌ای نشده.
در کل، میشه گفت تحلیل شبکه اجتماعی ابزاری قوی و جذابه واسه اینکه بفهمیم پیچیدگی مسابقه‌های فوتبال دقیقاً از کجا نشأت می‌گیره. قبلاً این تحلیل‌ها خیلی ایستا بودن و فقط شبکه‌ها رو مثل یه تصویر ثابت نشون می‌دادن، ولی الان داستان فرق کرده و مدل‌های جدید با توجه به نقش بازیکن، شرایط بازی و حتی آنی بودن اتفاقات، عکس موضوع رو به‌خوبی نشون میدن.
راه آینده هم اینه که مطالعات پیگیری (Longitudinal Studies: یعنی بررسی روند یک تیم یا بازیکن تو طول زمان)، مدل‌های چندلایه‌ای (Multi-layer Network: بررسی شبکه‌های مختلف به صورت همزمان) و همکاری تنگاتنگ‌تر با مربی‌ها و آنالیزورها انجام بشه تا بتونیم از این داده‌ها توی تمرین و افزایش عملکرد تیم استفاده کنیم.
خلاصه، اگه دنبال رمز و راز پشت موفقیت بعضی تیم‌های فوتبال هستید، بدونید که این تحلیل شبکه اجتماعی حسابی قراره آینده فوتبال رو زیر و رو کنه!
(پ.ن: اصل این بررسی تو یه سایت به اسم OSF ثبت شده و اگه دوست داشتید اطلاعات تخصصی‌تر بخونید، سری به https://osf.io/2pe3y بزنید.)
منبع: +
