تا حالا به این فکر کردی که چطور توی شهرای بزرگ مثل شانگهای و پکن که کلی خط مترو دارن، همه چی انقدر منظم پیش میره و کلی آدم هر روز بیدردسر سوار مترو میشن؟ یکی از رازاش برنامهریزی حرفهای برای خدمه متروئه! یعنی اونایی که راننده مترو، کنترلکننده واگنها یا مسئول ایمنی هستن و باید سر یه ساعت مشخص، سر جای خاصی باشن. این برنامهریزی بهش میگن “برنامهریزی خدمه مترو” که یه بخش مهم از ساخت شهر هوشمنده.
معمولاً تحقیقایی که قبلاً انجام شده، بیشتر روی برنامهریزی برای یک خط مترو تمرکز داشتن. یعنی فقط به این فکر میکردن که خدمه خط مثلاً خط سبز کی بیان و کی برن. ولی یه مشکل بزرگ تو همچین سیستمهایی اینه که وقتی مثلاً یه اتفاق پیشبینینشده میافته (مثل تاخیر یا خرابی)، سریع دوباره برنامهریزی نکردن واقعاً کار رو سخت میکنه. همین الانش هم شهرایی مثل شانگهای و پکن با شبکه متروی غولآسا نیاز به یه برنامهریزی خیلی انعطافپذیر و پیشرفته برای همه خطوط با هم دارن، مخصوصاً موقع بحرانها.
حالا این مقاله اومده یه راهحل خیلی خفن براش پیدا کرده: یه چارچوب یا مدل واحد برای برنامهریزی و برنامهریزی دوباره خدمه توی چند خط مترو، اونم با این در نظر گرفتن که نیروی کار همون آدمای معمولی نیستن و هرکدوم مهارتها و علاقههای خودشونو دارن (که بهش میگن “heterogeneous workforce” یعنی نیروی کاری که یکدست نیست و تخصصهاشون فرق میکنه).
توی این مدل که ارائه دادن، یه چیزی ساختن به اسم “مدل شبکه زمان-مکانی سلسلهمراتبی” (hierarchical time-space network model). یعنی چیدهمان زمانی و مکانی کارها و افراد رو لایهلایه و با جزئیات حساب میکنن تا بهتر بتونن همه چیزو مدیریت کنن. بعد هم کلی محدودیت و فرمول باحال براش درست کردن که بتونه حتی به تخصصها و انتخابهای شخصی هر خدمه هم توجه کنه!
ولی چجوری این همه داده و محدودیت رو حل میکنن؟ اینجا از الگوریتمهایی مثل “تولید ستون” یا همون column generation و “تنظیم کوتاهترین مسیر” (shortest path adjustment) استفاده کردن. – اینا تکنیکهای معروف علم بهینهسازی هستن که کمک میکنن با سرعت بالا و دقت خوب، بهترین راهحل رو پیدا کنن. یعنی تصمیم میگیرن کی کجا باشه، چیکار بکنه و چجوری همه کارا به موقع پیش بره، حتی اگه یه دفعه وسط کار یه تاخیر پیش اومد.
جالب اینجاست که همه این تئوریها رو با دادههای واقعی متروی شانگهای و پکن تست کردن و تونستن هم هزینهها رو کاهش بدن، هم کارها رو سریعتر و بهتر انجام بدن، مخصوصاً برای مواقع اضطراری. یعنی اگه یه تصادف تو یه خط پیش بیاد، این مدل میتونه فوری و هوشمندانه برنامه رو آپدیت کنه و نفرات مناسب رو جابجا کنه تا هر مشکلی پیش نیاد و تأخیر کمتری داشته بشن.
در کل، این تحقیقات نشون میده که اگه متروها بتونن بین خطوط مختلف همکاری و هماهنگی قویای داشته باشن (بهش میگن cross-line coordination یعنی حرکت دادن نیرو بین خطوط مختلف)، کلی میشه تو هزینه و زمان صرفهجویی کرد و نظم و قابل اطمینان بودن مترو رو هم بالا برد، مخصوصاً تو شهرهای هوشمندی که روز به روز بزرگتر میشن و به همچین راهحلهایی نیاز دارن.
خلاصه حرف این مقاله اینه که: داشتن یه مدل واحد، انعطافپذیر و هوشمند برای مدیریت خدمه مترو تو چندین خط مختلف، میتونه متروی آینده رو کلی پیشرفتهتر و هوشمندتر کنه. به کمک این جور مدلها، نهتنها تو مواقع عادی بلکه حتی زمان بحران هم میشه مترو رو درست و بدون دردسر اداره کرد!
منبع: +
