داستان اینه که باستان‌شناس‌ها توی منطقه جلیل (Galilee)، یه گنج کم‌نظیر از سکه‌های مسی کشف کردن که حدود ۱۶۰۰ سال سن دارن! حالا این سکه‌ها نه فقط واسه پول گرفتن جالبن، بلکه به نظر میاد وقتی اونجا قایم‌شون کردن که یهودیان داشتن تو آخرین شورش‌شون علیه امپراتوری روم (یعنی اون حکومتی که قرن‌ها منطقه ما رو گرفته بود) جون می‌کندن.
اصل قضیه اینه که محقق‌ها این ۲۲ تا سکه رو توی یه شکاف، اونم عمیق تو دل یه شبکه تونلی زیر یه محل به اسم حقوق (Hukok) پیدا کردن. این تونل‌ها درواقع چند بار به‌عنوان پناهگاه توسط یهودیا توی دو تا شورش بزرگ استفاده شدن؛ یکی شورش بزرگ (Great Revolt) بین سال‌های ۶۶ تا ۷۰ میلادی، یکی هم شورش بار-کوخبا یا همون Bar-Kochba (که تو فارسی هم بعضاً به همین شکل نوشته میشه!) توی سال‌های ۱۳۲ تا ۱۳۵ میلادی. اما نکته اینجاست: این سری سکه‌های تازه کشف شده اصلاً مال اون دو شورش قبل نیستن!
باستان‌شناس‌ها با دقت سکه‌ها رو بررسی کردن و دیدن تصاویر دوتا امپراتور روم، یعنی کنستانتیوس دوم (Constantius II) و کنستانس اول (Constans I) روشون هست. این امپراتورها بین سال‌های ۳۳۷ تا حدود ۳۶۱ میلادی سلطنت می‌کردن. پس نتیجه گرفتن این سکه‌ها احتمالاً دقیقاً موقع شورش گالوس (Gallus Revolt) قایم شدن، یعنی توی سال‌های ۳۵۱ تا ۳۵۲ میلادی.
یه نکته کوچیک: شورش گالوس اونقدر توی تاریخ مورد بی‌مهری قرار گرفته که کمتر کسی درباره‌ش شنیده! اما طبق گفته مقام‌های اداره آثار باستانی اسرائیل (Israel Antiquities Authority یا IAA)، این آخرین شورش یهودیان علیه رومی‌ها بوده.
یه نکته مشتی درباره این تونل‌ها اینه که یهودیا می‌تونستن خیلی قایم‌کی به کارهای روزمره و مذهبی‌شون برسن، بی اینکه رومی‌ها بگیرنشون. انگار کلی دالون و اتاق مخفی داشتن که کسی پیداشون نمی‌کرد!
آقای Uri Berger (باستان‌شناس IAA) و پروفسور Yinon Shivtiel (استاد دانشگاه زفات و متخصص غارهای باستانی)، گفتن که این کشف نشون میده تونل‌ها بعد از صدها سال دوباره استفاده شدن—این بار تو زمان شورش گالوس. به قول خودشون: «این کشف احتمالاً یه سند بی‌نظیر از اینه که این مجموعه مخفی، تو یکی دیگه از بحران‌ها، یعنی شورش گالوس، هم استفاده شده؛ شورشی که شواهد تاریخی خیلی کمی ازش داریم.»
سکه‌ها رو هم خیلی با برنامه قایم کردن! یعنی انگار آدمی که اینا رو گذاشته اونجا، حسابی برش مهم بوده بعداً دست خودش برسه و بی‌هدف نبوده. سکه‌ها رو گوشه یه چاله، اونم انتهای یه راه‌رو مارپیچ پنهون کرده بودن.
اما یه ذره درباره تاریخچه: رومی‌ها از سال ۶۳ قبل میلاد تو سرزمین مقدس بودن؛ یهودیا هم بعد از اون بارها سر ناسازگاری گذاشتن! البته شورش گالوس اسمش رو از کنستانتیوس گالوس (Constantius Gallus) گرفته؛ گالوس کسی بود که به‌نوعی نایب‌السلطنه یا دستیار امپراتور اصلی (یا همون Caesar) تو شرق بود. خب این شورش هم مثل خیلی شورشای دیگه شکست خورد و رومی‌ها طبق معمول شهرهای یهودیا رو سوزوندن و ویرون کردن.
حالا قراره جزئیات بیشتری از این کشف تاریخی تو مجله «Israel Numismatic Research» منتشر بشه. و اگه دوست داری درباره امپراتورهای روم بیشتر بدونی، ظاهراً یه کوییز آنلاین براش طراحی شده!
در کل، این کشف یعنی سکه‌های ۱۶۰۰ ساله زیر زمین، واسه کسایی که عاشق تاریخ و ماجراهای باستانی‌ان، یه نمونه عالیه که نشون میده مردم اون دوره چطوری با بحران‌ها کنار میومدن و حتی توی دل بحران، به فکر آینده (و پولاشون!) بودن.
—
توضیح‌ها:
- تونل‌های مخفی یا hiding complex: همون سیستم تونل‌بازی که قدیم‌ها بعضی مردم می‌ساختن که از دست دشمن‌ها قایم شن؛ این‌جا یهودیا ازش استفاده می‌کردن تا کارای روزانه و مذهبی‌شون رو دور از چشم رومی‌ها پیش ببرن.
- شورش گالوس یا Gallus Revolt: یه قیام نه‌چندان معروف که بعد از شورش‌های معروف‌تر مثل Great Revolt و Bar-Kochba رخ داد و آخرین زور یهودیا علیه حکومت روم بود.
- نام امپراتورهای روم مثل Constantius II: امپراتور یعنی رئیس کل و سلطان روم در اون دوره که عکس و اسم‌شون رو روی سکه‌ها می‌زدن.
- اداره آثار باستانی اسرائیل یا IAA: نهادی که تو اسرائیل مسئول کشف، بررسی و حفظ آثار تاریخی هست، شبیه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران.
منبع: +
