تا حالا فکر کردی چه شکلیه اگه بتونی وسط کهکشان راه شیری پرواز کنی و ستاره‌ها رو از نزدیک ببینی؟ خب، تلسکوپ فضایی Gaia یه نقشه سه‌بعدی معرکه درست کرده که باعث میشه دقیقاً همین حس رو داشته باشی! این نقشه، جایی رو نشون میده که ستاره‌ها دارن تازه متولد میشن و قراره یکی از شلوغ‌ترین و پرهیجان‌ترین بخش‌های راه شیری رو بهت نشون بده.توی این نقشه، ۴۴ میلیون ستاره رو تا فاصله چهار هزار سال نوری از خورشید نشون دادن. (سال نوری = مسافتی که نور در یک سال طی می‌کنه؛ یعنی هر چیزی تو این مقیاس واقعاً دورِ!). این کار رو تیمی از دانشمندها با کمک تلسکوپ Gaia، که خودش یه دوربین یک میلیارد پیکسلی داره (عجب کیفیتی!)، انجام دادن. تلسکوپ Gaia از سال ۲۰۱۳ تو مدار بود و تا دی ۱۴۰۲ (ژانویه ۲۰۲۴ میلادی) برامون داده جمع می‌کرد.
حالا بریم سر اصل ماجرا: این نقشه علاوه بر ستاره‌های معمولی، ۸۷ تا از نادرترین و عجیب‌ترین ستاره‌ها رو پیدا کرده که بهشون میگن ستاره‌های نوع O. این ستاره‌ها مثل بچه‌های قلدر کهکشانن؛ خیلی بزرگن و دماشونم بالاست. اینا اونقد شدید نور فرابنفش می‌فرستن بیرون که حسابی اتم‌های هیدروژن اطرافشون رو یونیزه می‌کنن (یعنی الکترون‌هاش رو از دست میدن). ابرهای گاز یونیزه‌ای که اطرافشون درست میشه بهشون میگن منطقه‌های HII. این مدل مناطق یعنی دقیقاً جایی که ستاره‌ها دارن به دنیا میان؛ بهش میگن زایشگاه ستاره‌ای.
یه بخش جالب دیگه این ماجرا، سحابی‌های غول‌پیکر مثل سحابی لابستر (Lobster Nebula)، سحابی گام (Gum Nebula)، سحابی آمریکای شمالی و سحابی کالیفرنیاست که داخل این نقشه فوق‌العاده دیده میشن. مثلاً توی حلقه مرکزی سحابی لابستر جایی هست به اسم خوشه باز پیزمیس ۲۴ (Pismis 24). این خوشه پر از ستاره‌های بزرگ و خواستنیه و قشنگ معلومه که ستاره‌های تازه اونجا از دل گاز و غبار تودرتو درمیان. ابرهای نارنجی و قهوه‌ای شکلی که دیده میشن در واقع ستون‌های عظیم گاز و غبار هستن که بادهای ستاره‌ای و تابش فرابنفش ستاره‌های تازه بهشون شکل داده. قله بلندترش چیزی تو مایه‌های ۵.۴ سال نوری بلنده ـ یعنی اگه سیستم خورشیدی خودمون رو ۲۰۰ بار کنار هم بچینی تازه به اندازه این قله میشه!
قبلاً دانشمندها با تلسکوپ‌هایی که روی زمین بودن، یه کم درباره این زایشگاه‌های ستاره‌ای می‌دونستن؛ اما اینکه این فضاها از زاویه‌های مختلف — مثلاً فرض کن از پشت سرشون — چه شکلی بودن رو نمی‌تونستن ببینن. الان با دوربین و نقشه سه‌بعدی Gaia، میشه انگار با یه جت فانتزی وسط کهکشان راه شیری پرواز کرد و از زوایای متفاوت این نواحی رو تماشا کرد.
تو تصویرها، زمینه افسانه‌ای ارغوانی و صورتی که انگار یک نقاشی خیال‌انگیز باشه، می‌بینی که میلیون‌ها نقطه روشن (یعنی ستاره) وسطشون چشمک می‌زنن. این نقشه به همه اجازه میده که خیلی راحت جای ستاره‌های تازه‌و زایشگاه‌ها رو کشف کنن و بفهمن ستاره‌های قدرتمند O چقدر رو محیط اطراف تاثیر دارن.
اگه دنبال عکس‌های عجیب‌تر و دیدنی‌تر از فضا هستی، پروژه‌هایی مثل عکس هفته ناسا و ترکیب داده‌های تلسکوپ جیمز وب (James Webb Space Telescope) و هابل (Hubble) رو هم یه سر بزن؛ پر از صحنه‌های دیدنی و اسرارآمیز از دنیای بالا سرمونه!
در کل، الان با این نقشه سه‌بعدی جذاب هر کسی می‌تونه بره بین ۴۴ میلیون ستاره قدم بزنه و دنیای باورنکردنی کهکشانمون رو کشف کنه. چقدر باحاله نه؟
منبع: +
