خب طرفدارای فضا و رمز و رازهای کیهانی، بشینید که باحال‌ترین کشف جدید رو براتون تعریف کنم! تلسکوپ فضایی جیمز وب، یعنی همون ابزار فوق‌العاده پیشرفته‌ای که برا تحقیقِ فضا ساخته شده و همه ازش کلی انتظار دارن، یه چیز عجیییب تو جو زحل پیدا کرده که دانشمندها رو مونده گذاشته! یه سری «مهره‌های تاریک» تو لایه‌های بالایی جو زحل، درست بالای همون طوفانِ شش‌ضلعی معروف قطب شمال این سیاره.
فکر کن نوارهایی تیره که هرکدوم مثل دونه مهره وسط قشنگ‌ترین گردنبند کیهانی جدا جدا هستن ولی شاید یه جوری به هم ربط داشته باشن و معلوم نیست دقیقاً کارشون چیه! حتی چیز جالب‌تر اینه که دقیقا زیر این مهره‌ها، تو یه لایه دیگه از جو زحل، یه ستاره چهاردسته‌ای نا متقارن دیده شده! این تصویرها توسط دستگاه NIRSpec (این یه طیف‌سنج مادون‌قرمز قوی رو تلسکوپ وبه که می‌تونه کلی اطلاعات دقیق از مواد و دما و رفتار گازها بگیره) ضبط شدن.
خلاصه، اگه از اول ماجرا بخوام بگم، قضیه از این قراره: وقتی دانشمندها داشتن با NIRSpec زحل رو آنالیز می‌کردن، انتظار داشتن نورهای مختلفی تو بازه‌های مادون قرمز از لایه‌های بالای اون طوفانِ شش‌ضلعی معروف بگیرن – همون طوفانی که اولین بار سال ۱۹۸۰ توسط فضاپیمای «وویجر ناسا» کشف شد و بعداً هم خود «کاسینی» کلی عکس خفن ازش گرفت. خود این شش‌ضلعی هم اندازه‌ش خیلیه، حدود ۲۹ هزار کیلومتر! یعنی کامل چندتا زمین رو میشه گذاشت توش. علت شکلش چی بود؟ جت‌استریم قوی می‌چرخه دور قطب و احتمالاً به خاطر ترکیب گازهای جو زحل اینقدر عجیبه، ولی راستش هنوز دلیل دقیقشو نمی‌دونن.
اما چیزی که دیدن، هیچ شباهتی به حدس‌شون نداشت! یه سری مهره‌های تیره تو یون‌سپهر زحل (اینجا یعنی بخشی از جو که کلی ذره باردار و پلاسما توشه، مثل یه اقیانوس نامرئی از ذرات شارژ شده!) پیدا شد. جالبه که این مهره‌ها با فاصله از هم قرار گرفتن و گویا خیلی آروم دارن اون بالاها تو پلاسما شناور میان.
در کنارش، تو استراتوسفر (همون زیر لایه بالایی جو که معمولاً هواپیماها نهایتاً می‌تونن تا مرز پایینش برن…) یه شکل «ستاره‌ای» عجیب پیدا شد که تقارن نداره و خیلی تو چشمه. بعضی مهره‌ها، درست با خطوط ستاره‌ای قوی‌تر هم‌راستا هستن. اما خب ممکنه فقط یه تصادف باشه یا نه، واقعاً این دوتا پدیده به هم وصل باشن — هنوز کسی نمی‌دونه!
تام استالارد، یکی از دانشمندهای اصلی پروژه که استاد نجوم تو دانشگاه نورث‌آمبر یای انگلیسه، خودش گفته: «این یافته‌ها همش غیرمنتظره بود و فعلاً هیچ توضیحی براشون نداریم!» خلاصه حتی خودهاشونم شاخ درآوردن از این کشف.
تیم تحقیق تو این پروژه، تمرکزش رو گذاشته بود رو بررسی یون‌سپهر (حدود ۱۱۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح زحل) و استراتوسفر (یه ۶۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح) — دقیقاً همون لایه‌هایی که عموماً اطلاعات کمی ازشون داریم چون نور زیاد قوی ازشون ساطع نمیشه و رؤیتشون خیلی سخته.
اونا تو این ده ساعت رصد، اومدن ملکول‌های H3+ (یعنی یون هیدروژن سه‌تایی که نقش زیادی تو واکنش‌های شیمیایی جو رصدها داره) رو زیر نظر گرفتن و همین باعث شد این ساختارهای باحال رو شناسایی کنن. حتی مولکول‌های متان رو تو جو دنبال کردن.
حالا اینکه این مهره‌های تیره دقیقاً از چی درست شدن یا چی باعث شکل گرفتنشونه… نظری که تا الان هست اینه که شاید حاصل تعاملات پیچیده میدان مغناطیسی زحل (مغناطوسفر: یعنی همون محدوده پر از خطوط میدان مغناطیسی و ذرات باردار دور سیاره) با هوای در حال گردش (اتمسفر) این سیاره باشه. اگه این درست باشه کلی نکته درباره تبادل انرژی تو زحل و حتی ایجاد شفق‌های قطبی زحل (شفق قطبی تو زمین هم داریم – اون نورهای رنگی معروف که تو قطب می‌بینیم) به دست میاد.
برای همین دانشمندها دنبال اینن که با رصدهای بیشتر توسط جیمز وب شاید بتونن ته و توی ماجرا رو دربیارن. بخصوص الان که زحل تو نقطه اعتدال خودش قرار داره (یعنی خورشید تقریباً مستقیم داره از بالا بهش می‌تابه) ممکنه این الگوها کلی عوض شن. تازه، ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور خودمون) بهترین زمان برای تماشای زحله، چون تو نزدیک‌ترین فاصله به زمینه و شما هم اگه تلسکوپ داشته باشین، حسابی می‌تونین ازش لذت ببرین.
خلاصه که فضا همیشه واسه ما سورپرایز داره و داستان این مهره‌های تاریک و ستاره‌های کج و کولۀ بالای قطب زحل، تازه شروعشه! منتظر باحال‌ترین کشف‌های بعدی جیمز وب باشید — شاید کلی راز دیگه هم رو کنه!
منبع: +
