خب بیا یه داستان خیلی جالب از ۲۰۰۰ سال پیش رو برات تعریف کنم! یه مجسمه کوچیک و بامزه هست که اسمش رو گذاشتن “مجسمه بازیگر کمدی” و اصلاً ما رو نشون می‌ده که مردم قدیم چقد اهل شوخی و بگو بخند بودن.
این مجسمه از جنس برنز ساخته شده و فقط ۶ سانتی‌متر قد داره! یعنی اندازه یه انگشت کوچیک. الان تو مجموعه موزه J. Paul Getty تو کالیفرنیا نگهداری می‌شه. بر اساس سبک و مدلش، احتمالاً بین سال‌های میلادی ۱ تا ۱۲۵ (دقیقاً همون دورانی که امپراتوری روم تو اوج بود) ساخته شده.
حالا خود مجسمه چی نشون می‌ده؟
یه مرد چاق و بانمک هست که ماسک خنده‌داری به صورت زده و یه لباس یه تکه با طرح چهارخونه پوشیده. آدمو یاد لباس دلقک‌ها می‌ندازه! این آقاهه نشسته، حسابی باسن خودشو بیرون داده، با دست چپش هم نگهش داشته و با دو تا انگشت، گوشه لبشو کشیده تا صدای گوز دربیاره! (آره واقعاً. می‌دونی، ادای گوز رو درآوردن و شوخی با این جور چیزا اون زمان هم حسابی مد بوده!) روی لباسش هم یه سوراخ گلدوزی شده (یعنی نشانه مقعد!) و یه آلت خیلی بزرگ، که البته از پارچه درست شده و به لباسش وصله – اینم خودش یه جور شوخی تصویری بوده.
جالبه بدونی این سبک لباس و اکسسوری رو بازیگرهای نمایش‌های کمدی یونان باستان (توی کارهای آریستوفان، که یه نمایش‌نامه‌نویس معروف یونانی بود) و همچنین کمدی‌های رومی می‌پوشیدن. آریستوفان رو که قبلاً نشنیدی؟ همون کسی که کلی کمدی جنجالی تو ۲۴۰۰ سال پیش می‌نوشت! حالا مری لوئیز هارت، یکی از مدیرهای بخش هنر موزه گتی، گفته که این دلقک رو اونقدر مردم دوست داشتن که دوست داشتن یه مدل کوچیکش رو تو خونه داشته باشن، تا هر وقت دلشون خواست، شاد بشن!
راستی، وقتی حرف از کمدی تو روم باستان می‌شه، اسم پلوتوس (Plautus) رو هم باید بیاریم. پلوتوس بین سال‌های ۲۵۴ تا ۱۸۴ قبل از میلاد زندگی می‌کرد و اصلاً اولش خودش بازیگر کمدی بوده، بعدها شد نمایش‌نامه‌نویس شماره یک رومی‌ها. ازش حداقل ۱۳۰ نمایش خنده‌دار داشتیم که فقط ۲۱ تاش تا الان مونده. کاراکترهایی که این مجسمه نشون می‌ده احتمالاً بیشتر نقش‌های فرعی و بامزه بودن تا نقش‌های اصلی.
حالا یه نکته جالب دیگه: رومی‌ها عاشق شوخی‌های رکیک، جک‌های بی‌ادبانه، شوخی با خودشون، مسخره‌بازی و حتی موضوع‌های احمقانه بودن – دقیقاً شبیه الان که همه دنبال ویدیوهای خنده‌دار و جک تو فضای مجازی هستن! خود موزه گتی اینو می‌گه.
شاید فکر کنی این شوخی‌ها فقط تو تئاتر و مجسمه بوده، ولی یه کتاب خیلی باحال به اسم Philogelos داریم که رسماً قدیمی‌ترین کتاب جک دنیا است و ۲۶۵ تا جک داره! خیلیاش درباره آدمای «گاف‌زن» و آدمای خیلی متکبر و با اعتماد به نفس بی‌جا هستن. (مثلاً یکی می‌ره کنار یه ناشنوا می‌شینه و گوز درمیاره. اون ناشنوا از بوی بدش شاکی می‌شه و اون بابا می‌گه: «آها پس تو ادا درمی‌آورده‌ای که ناشنوایی، چون بویی رو حس کردی!»)
در کل این مجسمه بامزه یادمون میاره که شوخی و مسخره‌بازی یه چیزیه که حتی توی تمدن جدی و با ابهتی مثل روم باستان هم جریان داشته. بیشتر از اون چیزی که فکرش رو بکنی، رومی‌ها دنبال حال خوب، بگو بخند و حتی “گوز درآوردن” وسط جمع بودن!
پ.ن: اگه دوست داشتی درباره مجسمه‌های عجیب غریب دیگه هم بخونی، یه گاو خمیده ۵۰۰۰ ساله از ایران هست، یا مجسمه‌های هانیوا تو ژاپن که فکر می‌کردن روح مرده‌ها توشونه، یا اون آویز زنبوری مالیا که تو یه گودال پر از طلا پیدا شده – هرکدومشون کلی ماجرا دارن!
منبع: +
