خب، حتماً شما هم کلی فیلم و بازی دیدین که یه عده دنبال پیدا کردن گنج توی هرم‌های مصر می‌رن و بعد یهو زمین زیر پاشون خالی میشه یا تیر از دیوار درمیاد و خلاصه کلی تله عجیب‌غریب براشون کار گذاشتن! ولی بذار خیالت رو راحت کنم: هیچ‌کدوم از این داستان‌ها واقعیت نداره.
به گفته مصرشناسان معروف (Egyptologist یعنی کارشناس تاریخ و تمدن مصر باستان)، توی هرم‌هایی که ۴-۵ هزار سال پیش ساخته شدن، اصلاً خبری از تله نبود! مثلاً رج کلارک، یکی از همین مصرشناسا و نویسنده کتاب «امنیت ابدی: محافظت از مقبره‌های مصر باستان»، گفته: «نه بابا، نه تله‌ای نه چیزی؛ ولی ورود به هرم رو واقعاً عذاب‌آور می‌کردن!»
حالا چرا این برداشت پیش اومده؟ خب، سهم فیلم‌هایی مثل “ایندیانا جونز” و بازی‌هایی مثل “توم رِیدر” خیلی پررنگه! این داستان‌ها باعث شدن همه فکر کنن زیر یه آجر هرم یهو ممکنه سیخ بیاد بیرون یا طناب دور پات بیفته و آویزونت کنه. ولی در واقعیت، این چیزها فقط توی تخیل هست، نه توی آثار باستانی مصر.
رولف کراوس، یه مصرشناس خبره دیگه هم گفته: «اصلاً ما تو تحقیقاتمون چیزی به اسم تله ندیدیم! اصلاً تله به درد دزدهایی که مثل تیم کار می‌کردن نمی‌خورد! با یه تله می‌تونستی یکی‌دو نفر رو بگیری، اما دزدهای مقبره معمولاً یه گروه بودن… بنابراین خیلی هم اثربخش نبود.»
اما خب اینجوری هم نبوده که مصریا کلاً بیخیال محافظت از هرم بشن! چون دزدها همیشه بودن و مشکلات خودشون رو داشتن. به خاطر همین، خودشون کلی ترفند معماری (معماری یعنی هنر و علم ساختن بنا) به کار می‌بردن. مثلاً قبل از اختراع هرم، مقبره فرعون‌ها همون مستاباها بودن؛ اینا قبرای کم‌عمق و مستطیل شکلی بودن که دزدیدن ازشون خیلی راحت‌تر بود. اما واسه هرم‌ها اومدن راهروها رو زیر کلی سنگ‌های سنگین و تو در تو پنهون کردن تا دزدها نتونن به اتاق اصلی برسن.
کلارک تو کتابش توضیح داده که دلیل اصلی ساخت هرم دقیقاً همین بود؛ یعنی یه سازه‌ی عظیم با دیوارهای شیب‌دار و مواد ساختمونی مقاوم که خفن‌ترین سد جلوی دزدها باشه! مثلاً راهروها رو با بلوک‌های بزرگ سنگی مسدود می‌کردن یا دروازه‌های مخفی می‌ذاشتن که کسی نتونه راحت به اتاق دفن برسه.
تازه، بعضی راهروهای هرما اصلاً به محفظه فرعون منتهی نمی‌شن! هنوز کسی دقیق نمی‌دونه این راهروها رو واسه گمراه کردن دزدها ساختن یا دلیل دیگه‌ای داشتن. اما اینجوری نبود که همه‌چی الکی باشه؛ مثلاً بعضی وقتا همین بلوک‌های سنگی یا خاک‌های پرشده توی راهروها انقدر سنگین و خطرناک بودن که اگه کسی حواسش نبوده، همین باعث مرگش می‌شده! یه نمونه معروف هم اینه که در دهه ۱۹۵۰، تیم باستان‌شناسی زکریا گونیم موقع کندن هرم سخمخت و پاک‌سازی راهروها، بلوک‌های سنگین روی سرشون افتاد و متاسفانه یکی فوت شد و دو نفر آسیب دیدن. البته این تله نبود، بیشتر نتیجه مسدود کردن مسیر با سنگ‌های بزرگ بود.
یه راهکار جالب دیگه شون هم “سنگ‌های کشویی” بود؛ یعنی بعد از دفن فرعون، یه سنگ بزرگ و صاف رو از بالا می‌فرستادن پایین راهرو تا همه چی مسدود بشه. خیلی هوشمندانه بود، نه؟!
یه چیز باحال دیگه هم این بود که رو بعضی از هرم‌ها طلسم (Spell یعنی نوشته یا دعاهایی واسه محافظت معنوی) می‌نوشتن. بهش می‌گفتن “متون هرم” که تازه نفرین هم نبود، بیشتر برای محافظت روح فرعون توی دنیا پس از مرگ بود. مثلاً نوشته بودن: «اوزیریس، هرکسی رو که از فرعون بد بگه با خودش ببر!» (اوزیریس یعنی یکی از خدایان مرگ و آخرت مصر که کلی واسش احترام قائل بودن.)
اما بامزه‌ترین قسمت ماجرا اینه که مجازات دزدهای مقبره تو مصر واقعاً وحشیانه بوده! تو یکی از متن‌های سلسله بیستم (حدود ۳۲۰۰ سال پیش) نوشته که اگه کسی دستگیر می‌شد، دماغ و گوشش رو می‌بریدن و بعدش هم میخکوبش می‌کردن. همین الان هم مو به تن آدم سیخ میشه!
با همه این اقدامات، راستشو بخوای خیلی جاها امنیت جواب نمی‌داد و بیشتر هرم‌های معروف دزدیده می‌شدن. مثلاً هرم بزرگ جیزه (که یکی از عجایب هفتگانه دنیای باستانه) کلی بار تو دوران باستان و حتی قرون وسطی (حدود ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلادی) غارت شد. همین موضوع باعث شد که مصری‌ها تو سلسله هجدهم (حدود ۳۵۰۰ سال پیش) دیگه ساخت هرم رو کلاً بیخیال بشن و برن تو “دره پادشاهان” دفن بشن (یه منطقه کوهستانی که نگهبانی ازش راحت‌تر بود). اما بازم زورشون به دزدها نرسید و تقریباً همه‌ی قبرها غیر از مقبره معروف “توت‌عنخ‌آمون” دزدیده شد!
پس اگه یه روز تو بازی یا فیلمی دیدی که کسی رو سرش آوار شد یا تیر از دیوار درمیاد، بدون واقعیت نیس! مصری‌ها هوش آرشیتکتی خفنی داشتن، ولی بیشتر با بلوک‌چینی و حقه معماری مقبره‌ها رو محافظت می‌کردن، نه با تله و حقه‌های خطرناک هالیوودی!
منبع: +
