خب بچه‌ها، خبر داغ! یه دنباله‌دار تازه کشف شده به اسم «لمون» (Lemmon) داره این ماه از نزدیکی زمین رد میشه و شاید حتی بتونیم با چشم غیرمسلح (یعنی بدون تلسکوپ یا دوربین مخصوص) اون رو ببینیم. البته یک نکته جالب: اسمش لمانه ولی به خاطر رنگ سبز لیموییش احتمالاً بیشتر شبیه یه لیموترش توی آسمون دیده میشه تا یه لیمو شیرین!
ماجرا چیه؟
لمون اسم رسمی‌اش C/2025 A6 هست و از اون دنباله‌دارهای غیرتناوبیه. یعنی دوره چرخشش به دور خورشید ثابت نیست و هر دفعه ممکنه مسیرش عوض شه یا زمانش فرق کنه. دانشمندها گفتن این دنباله‌دار حدود هر ۱۳۵۰ سال یه بار دور خورشید می‌چرخه! اکثر عمرش رو هم تو یک منطقه دور به اسم «ابر اورت» (Oort Cloud) می‌گذرونه – حالا ابر اورت چیه؟ یه جور لایه یا پوسته بزرگ پر از دنباله‌دار و سنگ‌های یخی که دمِ مرز منظومه شمسی جا خوش کرده.
کِی و کجا پیداش شد؟
اولین‌بار محققای مرکز رصد آسمون «کوه لمون» (Mt. Lemmon SkyCenter) در کوهستان سانتا کاتالینا ایالت آریزونا امریکا، تو سوم ژانویه دیدنش. اون موقع دنباله‌دار با سرعت عجیب و غریب ۲۰۹هزار کیلومتر بر ساعت داشت به سمت منظومه داخلی حرکت می‌کرد! ولی خیلی به چشم نیومد چون رفقای معروف‌تری مثل دنباله‌دار SWAN R2 و اون دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای معروف یعنی 3I/ATLAS حسابی خبرساز بودن.
چه وقت و چطوری نزدیک‌ترین حالت به زمین رو داره؟
۲۱ اکتبر (۲۹ مهر) میشه اوج نزدیکیش به زمین، اون موقع فقط ۹۰ میلیون کیلومتر با ما فاصله داره – البته همچنان این یعنی از ماه بیشتر از ۲۳۰ برابر دورتره! بعد از اون به سمت نزدیک‌ترین فاصله‌اش با خورشید (اسم علمیش «پریهلیون» یعنی نزدیک‌ترین نقطه به خورشید در مدار) میره که میشه ۸ نوامبر. بعدشم خدافظی و برمی‌گرده به اعماق کهکشان.
آیا واقعاً میشه با چشم دیدش؟
همین الان هم با تلسکوپ یا حتی دوربین دوچشمی میشه لمون رو دید و هرچی نزدیک‌تر به خورشید میشه، نورش بیشتر میشه. دلیلش اینه که یه ابر بزرگ از گاز و یخ و غبار دورش درست میشه – اسم این ابر «کاما» هست. این ابر نور بیشتری بازتاب می‌ده و دنباله‌دار روشن‌تر به نظر میاد.
دانشمندها تخمین زدن حداکثر درخششش (یا همون قدر نور ظاهری که اسم باکلاسش Magnitude هست) نزدیک عدد ۵ بشه. حالا این عدد یعنی چی؟ این مقیاس برعکس عمل می‌کنه؛ هرچی عددش کمتر باشه یعنی شی پرنورتره. معمولاً باید قدر ۶ به پایین باشه تا آدم با چشم عادی بدون وسیله بتونه ببینه. بعضیا گفتن شاید قدرش حتی به عدد ۴ برسه و این یعنی میشه بدون ابزار خاصی هم ببینیمش!
رنگ سبز عجیبش از کجاست؟
عکس‌های زیادی از لمون با هاله سبز رنگش منتشر شده. دلیلش مواد داخل کامای دنباله‌دار هست؛ مخصوصاً گاز دوتایی کربن یا دیکربن – یعنی دو تا اتم کربن کنارشون چسبیدن (یه جور ترکیب کمیاب از کربن که تو دنباله‌دارها به ندرت دیده میشه). شگفت‌انگیزه که تو سال‌های اخیر چند دنباله‌دار سبز دیگه هم داشتیم؛ مثلاً دنباله‌دار C/2022 E3 که سال ۲۰۲۳ رد شد یا دنباله‌دار معروف 12P/Pons-Brooks که بهش «دنباله‌دار شیطون» هم میگن و سال ۲۰۲۴ سبز شد. حتی همین دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS هم تازه داره سبز میشه!
دنباله‌ی دنباله‌دار!
دنباله‌دار لمون یه دُم خیلی قشنگم داره که اولین‌بار اواخر آگوست ظاهر شد. این دُم ترکیبی از گاز و یخ و گرد و غباره که به خاطر تابشِ خورشیدی از بدنه دنباله‌دار کنده میشه. جالب اینجاست که یه روزای آخر سپتامبر یه باد خیلی شدید خورشیدی اومد و دُمش رو تو فضا به موج انداخت – عین موج‌هایی که میفته رو رودخونه!
توی آسمون چه‌جوری پیداش کنیم؟
الان بیشتر اهالی نیمکره شمالی می‌تونن پیداش کنن. بهترین موقع یا دم طلوع خورشید یا کمی بعد از غروب آفتابه. قراره بین صورت فلکی سیاهگوش (Lynx)، مشتری و ستاره‌های دب‌اکبر (Big Dipper) باشه. پس اگر دوست دارین شکارش کنین، صبح زود یا غروب یه دوربین دوچشمی یا تلسکوپ ساده بندازید رو آسمون!
راستی، اگه خوش‌شانس باشین شاید همزمان دنباله‌دار SWAN R2 و 3I/ATLAS رو هم ببینید.
برای اینکه دقیق‌تر بدونید کِی و کجا باید بگردید، سایت‌هایی مثل TheSkyLive.com می‌تونن با توجه به محل زندگی‌تون راهنمایی‌تون کنن.
یه نکته جالب آخر: به خاطر گردش عجیب و غریب دنباله‌دار، دانشمندها میگن که این گذر از کنار خورشید ممکنه مدار لمون رو کلی تغییر بده. حتی شاید دوره گردش بعدیش ۲۰۰ سال کمتر بشه! بخاطر تاثیر جاذبه مشتری که مسیر لمون رو از قبل عوض کرده.
آخرش هم به قول یکی از سرشناسای انجمن ستاره‌شناسی بریتانیا، این دنباله‌دار واقعا داره زیبا و دیدنی ظاهر میشه و اگه اهل سحرخیزی باشین واقعاً ارزششو داره که یه نگاه به آسمون بندازید!
پس این ماه دنبال یه لیموترش فضایی تو آسمون باشین – شاید شانس بیارین و با چشم خودتون ببینینش!
منبع: +
