یه سوال جالب: تا حالا به کمربند سیارک‌ها فکر کردی؟ همون منطقه خفن و دور از دسترسی که بین مریخ و مشتری قرار گرفته و پر از تیکه‌سنگای بزرگه؟ واقعیتش اینه که کمربند سیارک‌ها یه جورایی، مرز داخلی سیاره‌های سنگی مثل زمین و مریخ رو با سیاره‌های غول‌پیکر گازی مثل مشتری جدا می‌کنه! حالا نکته باحال‌تر اینکه قدمتش تقریباً هم‌سن کل منظومه شمسیه، یعنی از اولش که خورشید و سیاره‌ها داشتن شکل می‌گرفتن، اینم داشته شکل می‌گرفته.
حالا بذار یه تصویر ذهنی بهت بدم: تصور کن تو این منطقه بیشتر از ۱.۹ میلیون سیارک هست که قطر هر کدوم بالای یه کیلومتره! یعنی کلی تیکه‌سنگ غول‌آسا که بیشترشون همینجا گیر افتادن.
نقش مشتری رو اصلاً دست کم نگیر! مشتری چون اونقدر گنده و پرجرم (یعنی کلی جرم و گرانش داره) بعضی‌وقتا این سیارکای بی‌نوا رو می‌کشه بیرون یا یه جوری این سنگا رو تو کمربند سیارک‌ها دست به دست می‌کنه. گرانش مشتری باعث میشه فضای اونجا عملاً مثه یه شهر شلوغ باشه که همه مدام به هم تنه میزنن!
تحقیقات جدید یه چیز جالب دیگه هم نشون داده: این همه برخورد و هیجان، داره کم‌کم باعث از بین رفتن همین کمربند سیارک‌ها میشه! یعنی سیارک‌ها مدام به هم می‌خورن و خورد میشن و هی کوچیکتر و کوچیکتر میشن. اگه اینجوری پیش بره، یه روزی کل کمربند نابود میشه.
طبق یه مقاله جالب که تو سایت arXiv (یه سرویس پیش‌چاپ علمی که دانشمندها تحقیقاتشون رو قبل از انتشار رسمی اونجا میذارن) منتشر شده، کمربند سیارک‌ها هر میلیون سال حدود ۰.۰۰۸۸ درصد از جرمش رو از دست میده. شاید عددش کوچیک باشه، ولی در طول میلیاردها سال یه عالمه از این تیکه‌های گنده غیب شدن.
توی این تحقیق، دانشمند معروف جولیو فرناندز و تیمش (از دانشگاه رپوبلیکا در اروگوئه) یه بخش خاص از کمربند سیارک‌ها رو بررسی کردن. اسم این بخش «ناحیه فعال برخوردی» بود. یعنی جاییه که احتمال تصادف بین سیارک‌های کوچیکتر بالا میره و همینطور بعضیاشون با ضربه‌های شدید از کمربند پرت میشن بیرون (یعنی بهش میگن ejection یا پرتاب دینامیکی!).
طبق محاسبات فرناندز و رفقاش، تو ۳.۵ میلیارد سال گذشته تقریباً یک‌سوم جرم کل کمربند سیارک‌ها پودر شده یا از کمربند فرار کرده! یعنی ۲۰ درصد سیارک‌ها از کمربند در رفتن و رفتن به سمت بخش‌های دیگه منظومه (حتی سمت داخلی که نزدیک‌تر به زمین میشه یا سمت خارجی که دورتر میره)؛ اون ۸۰ درصد بقیه هم کلاً نابود شدن و تبدیل شدن به گرد و خاک کیهانی.
راستی همین «گرد و خاک کیهانی» یعنی اون پودرایی که حاصل ضربه و برخورد سیارک‌هاس، بخشی از «ابر زودیاکال» (zodiacal cloud) رو می‌سازه. اینم یه ابراست که یه جورایی دور و بر خورشید می‌چرخه و باعث میشه بعضی مواقع حتی بتونیم یه درخشش کم‌نور تو آسمون شب ببینیم.
یه نکته مهم دیگه: دغدغه دفاع از سیاره! اصلاً چرا دانشمندها اینقدر این داستانای کمربند سیارک‌ها رو جدی می‌گیرن؟ خب، چون بخشی از این صخره‌هایی که از کمربند بیرون زده می‌تونن بیان سمت زمین و کلی داستان درست کنن! به خاطر همین، دونستن اینکه هر چند وقت یه بار این تیکه سنگا فرار می‌کنن واقعاً برای امنیت آینده زمین مهمه.
راستی سال ۲۰۲۲ ناسا اولین تست دفاع سیاره‌ای تاریخ رو انجام داد! با فضاپیمای DART کوبید به یه قمر کوچیک سیارکی به اسم دیمورفوس (Dimorphos)، تا ببینه میشه مسیر یه سیارک رو عوض کرد یا نه – خلاصه جواب مثبت بود! یعنی اگه روزی یه سیارک خطرناک پیدا بشه که در حال برخورد با زمینه، شاید بتونیم قبل از اتفاق، مسیرش رو کج کنیم.
حال باید بدونی که حتی بعضی دانشمندها میگن شاید کلی از آب زمین و حتی مولکول‌هایی که پیش‌نیاز حیات هستن، از همین سیارک‌ها اومده باشه! یعنی این سنگای فضایی فقط ترسناک نیستن، شاید عامل به‌وجود اومدن ما هم باشن.
در آخر جالب بدونی، همینطور که سیارک‌ها برخورد می‌کنن و نابود میشن، دفعات تصادف‌ها کم میشه. پس سرعت از بین رفتن کمربند هم هی کندتر میشه. ولی در نهایت وقتی خورشیدمون حدود ۵ میلیارد سال دیگه بمیره، همه چی یه جا تموم میشه؛ یعنی کمربند سیارک‌ها بدون اینکه کاملاً محو بشه، همراه با خورشیدمون نابود میشه.
در کل، داستان کمربند سیارک‌ها فقط درباره یه مشت سنگ تو فضا نیست؛ این موضوع به شکل‌گیری، تکامل و حتی آینده زندگی روی زمین ربط داره، و داشتن اطلاعات دقیق درباره‌ش به دانشمندها کمک می‌کنه بفهمن ما کجا بودیم و شاید به کجا میریم!
منبع: +
