اگه عاشق علم و کشف‌های عجیب غریب دنیا باشی، این هفته واقعاً کلی خبر باحال داریم. بیا با هم بریم سراغ جذاب‌تریناش:
اول از همه باید با یه خبر ناراحت‌کننده شروع کنم؛ جین گودال معروف، همون خانم دانشمند خوش‌قلبی که زندگیش رو پای تحقیق روی شامپانزه‌ها گذاشته بود (شامپانزه یعنی نزدیک‌ترین فامیل ما بین حیوانات)، تو سن ۹۱ سالگی به طور طبیعی از دنیا رفت. جین از همون اوایل کارش بدون تحصیلات رسمی و توی یه فضای مردونه، با صبر و حس فوق‌العاده‌ش دنیا رو غافلگیر کرد!
مثلاً اون اولین کسی بود که فهمید شامپانزه‌ها هم می‌تونن ابزار بسازن و استفاده کنن، شخصیتای مختلفی دارن، رابطه‌های اجتماعی عمیق دارن، حتی گاهی جنگ و کلک‌کاری می‌کنن. آره، تا قبل جین همه اینا رو فقط برای انسانا فکر می‌کردن! تازه این هفته هم یه تحقیق جدید نشون داده شامپانزه‌ها مثل ما می‌تونن الکل (اتانول یعنی همون چیزی که توی نوشیدنیای الکلی هست) رو تحمل کنن، چون اجداد هر دومون از میوه‌های تخمیرشده می‌خوردن.
حالا بریم سراغ یه خبری که خیلی نزدیک به خودمونه: فرو رفتن زمین زیر پایمون، مخصوصاً تو ایران! طبق یه تحقیق تازه، بعضی نقاط ایران هر سال تا ۳۰ سانتی‌متر (برابر با تقریباً یه پا!) پایین‌تر می‌ره. دلیلش هم برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی برای کشاورزیه، مخصوصاً تو مناطق خشک. همین موضوع نه‌تنها مشکل کم‌آبی رو شدیدتر می‌کنه، بلکه حدود ۶۵۰ هزار نفر رو بیشتر تو خطر بی‌آبی و قحطی قرار می‌ده.
البته این داستان فقط مخصوص ایران نیست! جاهایی مثل مکزیکوسیتی یا کالیفرنیا هم اوضاعشون دست‌کمی از ما نداره و زمینشون هی داره می‌ره پایین. حتی فرو رفتن زمین یه بار باعث ریختن پل متروی مکزیکوسیتی و کشته شدن آدم‌ها شد.
یه سوال بامزه: توی انجیر واقعاً زنبور مرده وجود داره؟ خب قضیه اینه که کلی زنبور ریز، تقریباً هم‌اندازه مگس میوه، برای تولید مثل می‌رن توی دل انجیر. اونا باعث گرده‌افشانی (یعنی همون عمل انتقال گرده برای بارور شدن گیاه) می‌شن و بعضی وقتا واقعاً داخل میوه می‌میرن. اما توی انجیرهای بازار معمولاً خبری از لاشه زنبور نیست! چون بیشترشون حاصل همین همکاری با زنبورای مخصوص خودشونه.
یه موضوع علمی خیلی خفن دیگه، تولید تخمک انسانی از سلول‌های پوسته! بله، دانشمندا با روشی شبیه شبیه‌سازی دالی (گوسفند معروفی که کلون شد)، از سلول‌های پوست، تخم انسانی تولید کردن و بعد هم با لقاح آزمایشگاهی (IVF یعنی ترکیب سلول تخم و اسپرم توی آزمایشگاه) اونارو به جنین تبدیل کردن. البته فقط ۹٪ سلول‌ها تونستن تا مرحله بلاستوسیست برسن (یعنی مرحله‌ای که قابل انتقال به رحم هستن)، پس این کار فعلاً تو فاز آزمایشیه. ولی اگه پیشرفت کنه، می‌تونه به خیلی از زوج‌هایی که مشکل ناباروری دارن کمک کنه. البته همین دستاورد کلی بحث اخلاقی هم داره؛ مثلاً اینکه آیا می‌شه از سلول پوست هرکسی – حتی افراد معروف – بدون اطلاع خودشون تخمک ساخت یا نه!
در کنار اینا، یه عالمه سرخط دیگه هم داریم:
-
ستاره‌شناس‌ها یه موج بزرگ تو کهکشان پیدا کردن که هزاران ستاره رو از جاشون تکون داده!
-
فیزیک‌دان‌ها یه راه دور زدن قانون عدم قطعیت هایزنبرگ (یعنی همون قاعده‌ای که می‌گه نمی‌تونی همه خصوصیات یه ذره رو دقیق بفهمی) پیدا کردن، بدون اینکه اصل قضیه رو نقض کنن.
-
بحث داغ درباره تولید پادزهر جهانی مار: سالانه حدود ۱۳۸ هزار نفر بر اثر مارگزیدگی تو آفریقا، آسیا و امریکای لاتین می‌میرن. اگه دانشمندا بتونن یه پادزهر جهانی بسازن، کلی جون نجات پیدا می‌کنه، اما فعلاً مساله کلی دردسر علمی و عملی داره.
-
تازه قراره “Harvest Moon” (یعنی ماه کاملی که نزدیک انفورم سپتامبر میاد و نورش باعث می‌شه کشاورزا بیشتر و تا دیر وقت کار کنن) رو تو مهرماه ۱۴۰۴ ببینیم که ۱۰٪ نزدیک‌تر از حد عادیه و کلی شهاب‌سنگ هم باهاش دیده می‌شه!
-
و تصویر هفته هم مال تلسکوپ فضایی جیمز وب هست که نمای فوق‌العاده‌ای از منطقه عظیم شکل‌گیری ستاره‌ها تو نزدیکی سیاه‌چاله مرکزی راه شیری رو نشون داده؛ منطقه‌ای پر از ابرها و غبارهای رنگی و ستاره‌های براق!
خلاصه، این هفته علم مثل همیشه هم عجیب بود، هم الهام‌بخش، هم کمی ترسناک! اگه دنبال خبرهای بیشتر و تابلوهای جذاب‌تر بودی، پیج‌های Live Science تو شبکه‌های اجتماعی هم می‌تونه یه دنیا خلاقیت و شور رو بهت نشون بده.
تا هفته دیگه، علمت رو دوست داشته باش و همیشه دنبال کشف‌های تازه باش 😉
منبع: +
