خب، بیایید با یه واقعیت تلخ شروع کنیم: تقریباً مشخصه که اهداف توافق پاریس برای کم کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای و جلوگیری از گرم شدن زمین، احتمالاً قرار نیست به اون صورتی که می‌خواستیم محقق بشن. خیلی‌ها دوست دارن انگشت اتهام رو سمت سیاستمدارها و شرکت‌ها بگیرن، ولی اصل ماجرا عمیق‌تره؛ ما هنوز همه ابزارها و تکنولوژی‌های لازم رو برای رسیدن به این هدف نداریم، یا اگرم داریم، فعلاً خیلی گرونن و همه جا پیدا نمیشن.
بیل گیتس تو این مقاله خیلی راحت و صادقانه گفته که هرچقدر هم تو انرژی‌های تجدیدپذیر (یعنی انرژی‌هایی مثل خورشیدی و بادی که تموم نمیشن)، خودروهای برقی، و ذخیره برق پیشرفت کرده باشیم، باز هم تا رسیدن به رویای “انتشار صفر” کلی کار و نوآوری لازم داریم. یعنی باید ایده‌های جدید خلق کنیم، هم تو پیدا کردن راهکارهای تازه، هم تو این که چطور این ایده‌ها رو عملی کنیم و همه مردم بهشون دسترسی داشته باشن.
شاید این حرفا یه کم ناامیدکننده باشه، اما بیل گیتس اتفاقاً دلش قرصه. چرا؟ چون معتقده ما آدما تو اختراع و نوآوری خیلی باحالیم! تو همین ده سال گذشته، چندتا شکست تکنولوژیکی (یعنی انقلاب تو فناوری) باعث شده پیش‌بینی انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۴۰ حدود ۴۰ درصد کمتر بشه! یعنی حتی اگر هیچی دیگه عوض نشه، باز هم با همین خلاقیت انسانی، موفق شدیم خیلی از میزان آلودگی کم کنیم.
خود بیل گیتس بیش از ۲۰ ساله داره روی گرمایش زمین و راه‌های توقفش وقت و سرمایه میذاره. مثلاً “Breakthrough Energy” رو کنار یه سری آدم باحال دیگه راه انداخت، هدفشون فقط شتاب دادن به نوآوری تو انرژی پاکه. تا الان به بیش از ۱۵۰ شرکت کمک کردن، بعضیاشون الان جزو غول‌های این عرصه شدن، مثل Fervo Energy و Redwood Materials. این شرکت‌ها جزو شرکت‌های مهم امسال تو حوزه تکنولوژی اقلیمی شدن (یعنی شرکتایی که تکنولوژی‌شون می‌تونه به محیط زیست و کاهش آلودگی کمک کنه).
حالا چرا این تکنولوژی‌های اقلیمی فقط یه منفعت عمومی نیستن و حتی فراتر هم میرن؟ چون قراره کل اقتصاد دنیا رو دگرگون کنن! از بازار انرژی بگیر، تا تولید، حملونقل، صنعت، و حتی کشاورزی و تولید غذا. البته این مسیر، تعهد بلندمدت می‌خواد، ولی هر چی زودتر شروع کنیم، بهتره. تازه، الان کاملاً مشخصه کجاها فرصت و پتانسیل موفقیت خوابیده.
تو این ده سال اخیر، هزاران نفر مخترع، سرمایه‌گذار و صنعتگر دور هم جمع شدن و همه دارن روی ابعاد مختلف مشکل کار می‌کنن. فقط شرکت Breakthrough Energy نیست. هر سال لیستی ارائه میشه به اسم “۱۰ شرکت تکنولوژی اقلیمی که باید زیر نظر داشته باشین” (یعنی شرکتایی که ممکنه بزودی بترکونن).
شاید بدونین یا نه، ولی خیلی از این اکوسیستم نوآوری (یعنی مجموعه آدم‌ها و شرکت‌هایی که تو یه حوزه با هم کار می‌کنن)، اول تو آمریکا شکل گرفت، ولی الآن این یه جنبش جهانی شده که دیگه به اتفاقات یا مشکلات سیاسی آمریکا هم وابسته نیست. البته یه نکته منفی هم این وسط هست، متأسفانه بعضی دولت‌ها (حتی خود آمریکا) دست به قطع بودجه تحقیقات نوآوری اقلیمی زدن یا قوانین رو عوض کردن و جلوی رشد ایده‌های بزرگ رو گرفتن. تو این فضا ما باید باهوش‌تر عمل کنیم؛ یعنی زمان، پول و فکر خلاق‌مون رو دقیق خرج کنیم، جاهایی که بیشترین تأثیر دارن.
خب، اصلاً از کجا بفهمیم رو چی باید تمرکز کنیم؟ بیل گیتس همه چیز رو به پنج دسته تقسیم می‌کنه:
۱. تولید برق
۲. تولید و ساخت (یعنی صنایع سنگین مثل فولاد و سیمان)
۳. حملونقل (ماشین، کشتی، هواپیما و …)
۴. کشاورزی
۵. گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها
تازه همه تکنولوژی‌های پاک تو این پنج بخش به یه اندازه پیشرفت نکردن. مثلا تو تولید برق خیلی جلو افتادیم، اما تو کشاورزی یا تولید صنعتی هنوز خیلی عقبیم. برای اینکه بشه مقایسه کرد، بیل گیتس یه مفهومی داره به اسم Green Premium، یعنی “اضافه قیمت سبز”؛ این یعنی هزینه اضافی که باید بخاطر استفاده از روش‌های پاک (بدون آلودگی) نسبت به روش‌های سنتی بپردازی. مثلاً سوخت هواپیما که پایدار و تمیز باشه فعلاً بیش از دو برابر سوخت معمولی هواپیما قیمت داره، یعنی Green Premium بالای ۱۰۰٪. اما برق خورشیدی و بادی چون دیگه خیلی جاها ارزون‌تر از برق معمولی شدن، Green Premium شون منفی شده!
البته فقط بحث پول نیست، کاربردی بودن هم مهمه. مثلاً اگه مردم ببینن ماشین برقی تو همون چند دقیقه‌ای شارژ میشه که ماشین بنزینی‌شون بنزین می‌زنه، بیشتر راغب میشن برن سراغ ماشین برقی.
بیل گیتس میگه هرجا این Green Premium بالاست، باید نوآورها و سرمایه‌گذارها برن سراغش. هرجا پایین یا منفی، باید تمرکز کنیم که چرا هنوز همه گیر نشده و سد راهش رو برداریم تا این تکنولوژی‌ها جهانی بشن.
به شرکت‌هایی که رو فناوری‌های بدون آلودگی (zero-carbon) کار می‌کنن، پیشنهاد میده که کلاً تمرکزشون رو بذارن رو کم کردن و حتی حذف Green Premium. اگر بتونی کاری کنی که تکنولوژی‌ات هر سال ۱٪ از کل آلودگی جهانی رو حذف کنه (یعنی معادل نیم گیگاتن)، مسیرتو درست رفتی!
خود دولت‌ها هم باید همین‌طور نگاه کنن. باید فناوری‌های پاک رو حمایت کنن، بودجشون رو حفظ کنن و قوانینی بذارن که باعث رشد این نوآوری‌ها بشه. این فقط یه کار خیر نیست؛ کشوری که زودتر بتونه این تکنیک‌ها رو اجرایی کنه، کلی شغل جدید درست می‌کنه و قدرت اقتصادی بالایی می‌گیره و انرژی مستقل میشه.
برای جوون‌هایی که دنبال معنی‌دار کردن زندگیشون هستن هم الان بهترین فرصت برای ورود به حوزه تکنولوژی‌های پاکه. اگه دوست دارن شروع کنن، “اطلس تکنولوژی اقلیمی” هم تازه منتشر شده و راهنمای کاملیه برای پیدا کردن حوزه‌های داغ و مهم کاهش کربن.
آخر سر هم بیل گیتس از سرمایه‌گذارها می‌خواد جدی پول بریزن تو شرکت‌هایی که می‌تونن Green Premium رو کم کنن. چون آینده رشد اقتصادی قرن ۲۱ هم همین‌جاست؛ اگر سرمایه‌گذاری خصوصی بیاد وسط، شرکتا راحت‌تر می‌تونن بزرگ شن و واقعاً تأثیر چشمگیر بذارن.
تبدیل کل اقتصاد فیزیکی دنیا به یه اقتصاد پاک، یعنی کاری که تا حالا سابقه نداشته! به کمک بازار و شرکت‌هایی که ایده‌های انقلابی دارن و بتونن با سوخت فسیلی رقابت کنن (چه از نظر قیمت و چه از نظر راحتی کاربرد)، میشه موفق شد. البته سرمایه‌گذار باید صبر داشته باشه و بدونه بعضی شرکتا شاید شکست بخورن. دولت‌ها و خیریه‌ها هم نقششون رو دارن، اما در نهایت موفقیت بستگی به یه چیز داره: اینکه نوآورهای اقلیمی بتونن شرکت‌های موفق و سودده بسازن.
اگه همه چی طبق برنامه پیش بره، تو یه دهه بعدی خبری از اخبار بد و ناکامی در هدف‌گذاری آلودگی نخواهد بود؛ بلکه بیشتر می‌شنویم که آلودگی سریع داره کم میشه چون دنیا بالاخره ایده‌های جدید رو درست اجرا کرده: سوخت‌های پاک برای هواپیما و کشتی، ساختمون‌هایی که با فولاد و سیمان بدون آلودگی ساخته شدن، حتی نیروگاه‌های همجوشی هسته‌ای (fusion) که می‌تونن یه منبع بی‌نهایت برق پاک تولید کنن! (Fusion یعنی یک نوع انرژی که تو ستاره‌ها مثل خورشید اتفاق میفته و اگر تو زمین عملی بشه، برق بی‌پایان و تمیز تولید می‌کنه).
اینجوری نه فقط سرعت کاهش آلودگی خیلی بیشتر میشه، بلکه صدها میلیون آدم به انرژی پاک ارزون و مطمئن دست پیدا می‌کنن، به‌خصوص تو کشورهای کم‌درآمد. مردم بیشتری می‌تونن تو روزهای خیلی گرم از کولر استفاده کنن، یا بچه‌ها برق دارن برای شب درس بخونن، یا کلینیک‌ها واکسن‌ها رو سالم نگهدارن تا خراب نشن. این یعنی یه اقتصاد جدید و پررونق که همه توش سود می‌برن!
البته تغییرات اقلیمی هنوز چالش داره، ولی پیشرفت این سال‌ها این امید رو میده که همه آدما، هرجای دنیا و تحت هر آب‌وهوایی که به دنیا میان، فرصت زندگی سالم و مفید داشته باشن.
پ.ن: بیل گیتس رو که همه می‌شناسیم، از بنیان‌گذاران مایکروسافت، الان رئیس بنیاد خیریه گیتس و موسس Breakthrough Energy، کلی هم تو حوزه انرژی هسته‌ای و فناوری داره فعالیت می‌کنه؛ سه تا بچه هم داره و هنوز دنبال حل مشکل گرمایش زمینه!
منبع: +
