اگه همیشه دلت می‌خواست یه روزی مریخ رو از نزدیک ببینی یا حتی گم بشی وسط هزارتوهای عجیبش، حالا یه فرصت باحال داری! آژانس فضایی اروپا (ESA) یه ویدیوی فضایی خیلی جذاب منتشر کرده که می‌تونی باهاش انگار پرواز کنی روی یه دره پرپیچ‌وخم حسابی طولانی روی مریخ.
این ویدیو درواقع یه انیمیشنه که از اطلاعات واقعی فضاپیمای Mars Express ساخته شده. Mars Express همون فضاپیمای معروف اروپاییه که کلی ساله داره دور مریخ می‌چرخه و ازش عکس و اطلاعات می‌فرسته. با دوربین فوق‌العاده کیفیت بالاش (یعنی High-Resolution Stereo Camera یا همون دوربین با وضوح خیلی بالا که تصویر سه‌بعدی می‌گیره)، ESA اومده یه پرواز مجازی روی مریخ ساخته که واقعاً خیره‌کننده‌ست.
مرکز توجه توی این سفر فضایی، یه دره به اسم Shalbatana Vallis هست که باورت نشه، حدود ۱۳۰۰ کیلومتر (یعنی حدود ۸۰۰ مایل!) طولشه. این دره از منطقه‌ی کوهستانی‌ای به اسم Xanthe Terra شروع میشه و تا دشت‌های صاف Chryse Planitia پایین میاد. جالبه بدونی، میلیاردها سال پیش آب توی این دره‌ها جاری بوده و همین جریان آب بوده که خیلی از شکل‌های عجیب‌وغریب امروزش رو ساخته. خیلی خفنه، نه؟!
در آخر این سفر ویدیویی هم یه نمای فوق‌العاده از یه گودال برخوردی (Impact Crater یعنی اون فرورفتگی‌ها یا حفره‌هایی که با برخورد سنگ‌های فضایی به سطح سیاره‌ها به وجود میان) نشونت میده که ۱۰۰ کیلومتر (حدود ۶۲ مایل) قطر داره. این گودال زمانی درست شده که یه سنگ آسمونی بزرگ محکم کوبیده به مریخ.
حالا یه نکته جالب: Xanthe Terra اسمش رو تو سال ۱۹۷۹ از اتحادیه بین‌المللی نجوم (International Astronomical Union – یعنی همون مرجعی که رسمی اسامی اجسام و مناطق فضایی رو تعیین می‌کنه) گرفته. یعنی از اون موقع که سفینه‌ها شروع کردن مریخ رو دقیق نقشه‌برداری کردن. معنی اسم Xanthe Terra هم یه چیزی حوالی “سرزمین طلایی-زرد” هست و این اسم رو آلمانی‌ها که دوربین مخصوص رو تامین کردن، پیشنهاد دادن.
اگه توی ویدیو دقیق نگاه کنی، یه مرز عجیب می‌بینی به اسم “Martian dichotomy boundary” یا مرز دوگانگی مریخی! یعنی اونجایی که ارتفاعات جنوب با دهانه‌های برخوردی زیاد، یواش‌یواش صاف و هموار میشه و تو دشت‌های شمالی مریخ فرو میره. دانشمندا هنوز دقیق نمی‌دونن چرا این تقسیم‌بندی این‌قدر عجیبه و چطور شکل گرفته.
تو قسمت‌هایی هم که کانال‌های خروجی (Outflow Channels) رو می‌بینی، بدون اینا دره‌های خیلی گود و پهنی هستن که احتمالاً میلیون‌ها سال پیش، وقتی کلی آب توی مریخ جاری شد، درست شدن. مثل وقتی که یه سیل عظیم میاد و همه چیز رو می‌شوره و می‌بره. یه تئوری هم هست که میگه این آب‌ها به خاطر فعالیت‌های آتشفشانی آزاد شدن که یخش‌های زیرزمینی رو ذوب کرده.
دوربین Mars Express فقط برای عکس گرفتن خوشگل نیست! این دوربین داره کمک می‌کنه مریخ رو از نظر زمین‌شناسی بشناسیم، رد پای حیات (یا نشونه‌هایش) رو پیدا کنیم و یه عالمه چیز یاد بگیریم. ماموریت Mars Express قرار بود فقط دو سال باشه اما از ۲۰۰۳ تا الان (بیشتر از بیست سال!) اون بالاست و هنوز سرحاله و اطلاعات جدید می‌فرسته.
ESA هم گفته علی‌رغم اینکه سن Mars Express بالارفته، ولی همچنان هر بار با کشفیاتش یه عالمه چیز درباره مریخ (و حتی درباره زمین خودمون!) سر در میاریم. تازه هر بار هم که کلی دستاورد علمی داشته، ماموریتش رو هم تمدید کردن.
راستی، اگه به ویدیوهای باحال دیگه مریخی هم علاقه داری، بد نیست یه سر بزنی به ویدیوهای مثل “Labyrinth of Night” (یه دره‌ی مریخی که تقریباً اندازه کل ایتالیاست!) یا تحقیقاتی که توش لایه‌های یخ ضخیم زیر سطح مریخ پیدا کردن و حتی ابرهای عجیب مریخ که تازه دارن معماهاشون رو حل می‌کنن.
در کل، این ویدیوی ESA مثل یه بلیت رایگان و VIP برای گشت‌وگذار توی یه هزارتوی عجیب و فضایی مریخه! میشه گفت این سفر تصویری، هم زیبایی مریخ رو نشون میده و هم کلی سوال درباره تاریخچه و اتفاقات اسرارآمیزش برامون درست می‌کنه. یه چیزی شبیه هیجان گم شدن توی یه دنیا کاملاً ناشناخته!
منبع: +
