خب بچه‌ها، بیاید درباره یه نوع عجیب و غریب از دیابت حرف بزنیم که کم‌تر کسی اسمشو شنیده بود تا همین تازگی: دیابت نوع ۵! همین امسال دانشمندا به صورت رسمی گفتن که آقا/خانم، یه دیابت جدید داریم که با بقیه فرق داره و حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفر تو کل دنیا گرفتارش هستن! بیشترشون هم تو آسیا و آفریقا پیدا می‌شن.
دیابت نوع ۵ از کجا اومد؟
اصل ماجرا اینه که تو کتابای پزشکی همیشه سه تا دیابت معروف داشتن:
- دیابت نوع ۱: تو این یکی سیستم ایمنی بدن اشتباهی میره سراغ سلولایی که انسولین درست می‌کنن و می‌کشتشون! نتیجه‌ش قند خون شدیداً بالا میره و اگه درمان نشه، خطرناک میشه. (یه توضیح کوچیک: انسولین هورمونیه که قند خون رو تنظیم می‌کنه)
- دیابت نوع ۲: از همه رایج‌تره؛ اینجا بدن یا کامل به انسولین جواب نمی‌ده یا به اندازه کافی نمی‌سازه.
- دیابت بارداری: بعضی از خانوم‌ها فقط وقتی باردار می‌شن، بدنشون دیگه به انسولین حساسیت نداره؛ معمولاً هم به خاطر تغییرات هورمونیِ دوران حاملگیه.
البته دیابت‌های خیلی نادر هم هستن که باعثشون جهش ژنتیکی یا بیماری‌های خاصه، ولی اونارو ول کن!
دیابت نوع ۵ فرق داره!
امسال تو یه جلسۀ جهانی تو هند رسماً این نوع جدیدو به عنوان “دیابت نوع ۵” قبول کردن. دلیلشم این بود که اسم‌های نوع ۳ و ۴ رو قبلاً برا فرم‌های دیگه‌ای گذاشته بودن!
دکتر ریچل رینرت که اندوکرینولوژیسته (یعنی تخصصش هورمون‌ها و دیابت و ایناس) می‌گه: “دیابت نوع ۵ باعث میشه بدن مثل بقیه دیابت‌ها نتونه انسولین کافی ترشح کنه و قند خون میره بالا، ولی با نوع ۱ فرق می‌کنه چون مشکل از سیستم ایمنی نیست و با نوع ۲ فرق داره چون مشکل مقاومت بدن به انسولین نیست!” خلاصه یه مدل جداگونه‌س که هیچکدوم از نشونه‌های دیابت نوع ۳ و ۴ رو هم نداره.
برعکس بیشتر انواع دیابت، آدمایی که دیابت نوع ۵ دارن معمولاً وزنشون پایینه و از همون بچگی به دلایل مختلف، خوب تغذیه نشدن. یعنی بدنشون مخصوصاً تو کودکی از نظر مواد مغذی کم آورده. این باعث میشه لوزالمعده (یعنی همون پانکراس که انسولین تولید می‌کنه) آسیب دائمی ببینه و دیگه نتونه به اندازه کافی انسولین درست کنه. خبر خوب اینه که اگه به این مریضا انسولین بدی، بدنشون می‌تونه ازش استفاده کنه. یعنی فقط کم آوردن، نه اینکه بدنشون دیگه خوب جواب نده.
مراقب درمانش باش!
ولی یه نکته خیلی مهمه: اگه قرار باشه انسولین بدی و در عین حال مریض غذا نخوره (که خب تو کشورهای کم‌درآمد این اتفاق زیاد میفته)، امکان داره قند خونش یکهو خیلی پایین بیاد و این هم خطرناکه! پس همه باید بدونن دقیقاً چه نوع دیابتی دارن تا درمان درست بگیرن.
قضیه از کجا جدی شد؟
یه مطالعه به اسم YODA (که مخفف تحقیقات دیابت در افراد جوون تو آفریقای سیاهه) امسال کلی سر و صدا کرد. اینا نزدیک ۹۰۰ جوون از کامرون و اوگاندا و آفریقای جنوبی رو بررسی کردن تا دیابت نوع ۱ رو ببینن. ولی وقتی آزمایش گرفتن، فهمیدن حدود دو سوم بچه‌ها اصلاً اون نشانگرهای اتوایمون رو ندارن (اتوایمون یعنی سیستم ایمنی خودش به بدن حمله می‌کنه). بعد که بررسی کردن دیدن اینا هنوز یه ذره انسولین تولید می‌کنن (برخلاف دیابت نوع ۱ که کلاً تموم میشه)، ولی نه اونقدر که بشه گفت دیابت نوع ۲ دارن. این شد که دانشمندا گفتن: خب این یه مدل تازه‌س!
حتی خیلی سال پیش، حدود ۷۰ سال قبل توی ۱۹۵۰، دکتری انگلیسی به اسم فیلیپ هیوج-جونز تو جاماییکا مورد مشابه دیده بود. خودش اسمشو گذاشت دیابت نوع J (به خاطر Jamaica)، ولی بعدش کسی جدیش نگرفت تا همین امسال.
چرا اسم گذاشتن روش مهمه؟
شاید بپرسید خب چه فرقی می‌کنه چه اسمی بندازن روش؟ ولی واقعاً مهمه! چرا؟ چون وقتی یه بیماری درست شناخته بشه و اسم خاص بگیره، دکترها راحت‌تر تشخیص می‌دن، درمانش رو بهتر انتخاب می‌کنن و پژوهشگرا می‌تونن آمار بگیرن و دلایلش رو کشف کنن. تازه، اینطوری سرمایه‌گذاری و پول هم راحت‌تر جذب میشه که بتونن تحقیقات بیشتری کنن.
دکتر چیتارنجان یاجنیک از تیم محقق‌های هندی، می‌گه باید روش حسابی کار کنن تا بفهمن دقیقاً علتش چیه و چطور باید درمانش کرد. چون اگه اسم نداشته باشه، بین انواع متداول‌تر دیابت گم و گور میشه!
در نهایت، فعلاً بدونیم دیابت نوع ۵ این‌جوریه: ناشی از کم‌غذایی همیشگی که لوزالمعده رو ضعیف کرده، بدن کم انسولین می‌سازه ولی می‌تونه به انسولین داده شده جواب بده و بیشتر بین آدمای لاغر تو کشورای کم‌درآمد رواج داره.
همیشه اگه درباره سلامتی‌تون نگرانی دارین، بهترین کار مشاوره با دکترای متخصصه! این مقاله فقط واسه اطلاع‌رسانیه، نه نسخه پزشکی.
دوست داشتین درباره دیابت و درمان‌های جدیدش بیشتر بدونین؟ بیشتر تحقیق کنیم و بیاریم براتون!
منبع: +
