خب بذار همه چیزو ساده و روراست بهت بگم؛ داستان اندومتریوز یکی از اون ماجراهاییه که خیلی از خانمها باهاش سروکله میزنن، ولی معمولا دیر کشف میشه و کلی اذیت میاره. مثلاً شنیدم یکی از خانمها به اسم شنتانا هیزل، ۱۴ سال با دردای وحشتناک و عجیبی کنار اومده بود تا بالاخره فهمید مشکلش چیه! این بیماری باعث میشه بخشی از بافت داخلی رحم (آندومتر) بره بیرون رحم و هر ماه مثل دوران پریود خونریزی کنه و باعث درد و جای زخم توی بدن بشه. حتی بعضی وقتها این زخمها اعضای داخلی بدن رو به هم میچسبونن – چیزی که شنتانا به خاطرش ۱۶ تا عمل جراحی و در نهایت یه عمل کامل برداشتن رحم (هیسترکتومی یعنی همون برداشتن رحم) انجام داده.
ولی شنتانا تنها نیست. آمار میگه بیشتر از ۱۱٪ خانمهای سن باروری تو آمریکا از اندومتریوز رنج میبرن. درد مزمن، خونریزی شدید و اغلب ناباروری از جمله مشکلاتشونه. تازه! تشخیص این بیماری نسبتاً سخت و وقتگیره؛ به طور میانگین ۱۰ سال طول میکشه تا تشخیص درست داده بشه. دلیلش؟ نصف موارد اندومتریوز در عکسبرداری و اسکنها نشون داده نمیشن و خیلی وقتا باید با جراحی یه نمونه بافت بگیرن تا بفهمن دقیقاً مشکل چیه.
اما خبر خوب اینه که الان یه سری آزمایش راحتتر و بدون جراحی (غیرتهاجمی) اومده و داره کار رو سادهتر میکنه! شرکتهایی مثل Hera Biotech، Proteomics International، NextGen Jane و Ziwig دارن دست به کار میشن و قراره تو یکی دو سال آینده آزمایشات جدید رو در آمریکا عرضه کنن. این آزمایشها رو نمونههایی مثل خون پریود، بزاق، بافت اندومتر یا حتی نمونه خون معمولی انجام میدن و دنبال “بیومارکر”ها میگردن. بیومارکر یعنی مولکولهایی که به پزشکها نشون میدن یه فرایندی مثل التهاب یا بیماری تو بدن داره رخ میده؛ مثلا mRNA، پروتئین یا miRNA.
یه نمونه باحال، تست شرکت Ziwig هست که فقط با بزاق کار میکنه. این تست الان توی ۳۰ تا کشور استفاده میشه و تو فرانسه بیمه کاملاً هزینهش رو میده. البته بعضیا مثل خانم دکتر “کاترین تری” از دانشگاه هاروارد هنوز کمی مرددن و منتظر نتایج دقیقتر از افراد بیشتر هستن (تاکنون فقط ۲۰۰ نفر تو آزمون اصلی بودن و شرکت گفته به زودی نتایج روی ۱۰۰۰ نفر رو منتشر میکنه). خلاصه، فعلاً داشته باشید تا مطمئنتر بشن!
این آزمایشهای بیومارکر چطور کار میکنن؟ بزار ساده بگم: یه تکنولوژی دارن به اسم Single-cell RNA sequencing (یعنی بررسی دقیق RNA هر سلول یه به یه)، یا واسه پروتئینها از mass spectrometry (یعنی یه دستگاه پیچیده که میتونه هزارتا پروتئین رو همزمان تو نمونه پیدا کنه) استفاده میکنن. تازه با هوش مصنوعی و Machine Learning (یعنی الگوریتمهایی که حسابی بلدن بین کلی داده الکی، چیزای مهم رو جدا کنن)، کارشون راحتتر هم شده!
فایده این آزمایشها چیه؟ خب دیگه برای دکتر و بیمار منتظر ۱۰ سال سرگردانی و چند بار جراحی نمیمونن. با یه آزمایش ساده و بدون دردسر، میتونی بفهمی مشکل چیه و زودتر درمان مناسب رو بگیری. حتی اگه اندومتریوز باعث ناباروری شده باشه، تشخیص زودهنگام شانس موفقیت IVF (لقاح خارج رحمی) رو زیادتر میکنه. تازه، آدمهایی که اندومتریوز دارن ریسک مشکلات قلبی و سکته هم براشون بالاتره و اگه زود تشخیص بدن دکترها راحتتر کنترلش میکنن.
کشورهایی مثل فرانسه، استرالیا، انگلیس و کانادا تو ۵ سال اخیر سراغ پروژههای بزرگ برای مبارزه با اندومتریوز رفتن. جالبه بدونی مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum) پیشبینی کرده با درمان و تشخیص بهتر اندومتریوز، تا سال ۲۰۴۰ میشه حداقل ۱۲ میلیارد دلار به اقتصاد جهانی اضافه کرد! حالا بماند که درد مزمن، ناباروری و افسردگی هم کمتر میشه.
درسته که هنوز کامل به جواب قطعی نرسیدن، اما با همین مسیر جدید، ممکنه مثل داستان درمان سرطان سینه، روند درمان اندومتریوز هم حسابی تکامل پیدا کنه. یعنی دکترها بتونن نوعهای مختلف این بیماری رو شناسایی کنن و بجای یه درمان عمومی برای همه، داروهای هدفمند و مخصوص هر نوع بدن بسازن تا بیماری نه تنها درمان، بلکه خاموش (به اصطلاح پزشکی: remission) بمونه.
خلاصه دوست من، هر روز ماجرا داره امیدبخشتر میشه؛ شاید بهزودی همه خانمها بتونن راحت و بدون دردسر از شر این بیماری خلاص بشن یا لااقل کنترلش کنن!
منبع: +
