داستان رو این‌جوری شروع کنم که الان تو آسمون زمین یه دنباله‌دار خیلی خفن داریم که با چشم غیرمسلح هم میشه دیدش (مثلاً دنباله‌دار Lemmon)، ولی جالبیش اینه که همه نگاه‌ها اصلاً به اون نیست! الان همه دانشمندا، چشم‌هاشون رو دوختن به یه مهمون بین‌ستاره‌ای عجیب: دنباله‌دار 3I/ATLAS یا همون رفیق فضایی که تازه وارد منظومه شمسی ما شده.
حرف از بین‌ستاره‌ای شد، بذار توضیح بدم: بین‌ستاره‌ای یعنی اشیایی که از یه جایی کاملاً غریب و خارج از این منظومه شمسی اومدن. 3I/ATLAS تازه سومین شیء بین‌ستاره‌ایه که تا الان با ابزارهای ما کشف شده. یعنی قبلش فقط دو تا مریض! دیگه همچین موجود عجیبی تو منظومه‌مون دیده بودن. تازه این یکی رکورد سرعت، بزرگی و احتمالاً سن رو هم زده!
این دنباله‌دار طبق گفته دانشمندا احتمالاً از یه سیستم ستاره‌ای ناشناس و خیلی دور اومده، یعنی اصلاً ساکن کهکشان ما نیست. تا جایی که ناسا هم تیر امسال (۲۰۲۵) تأییدش کرد و گفت بله، این یکی واقعاً یه مهمون «بیگانه‌اس»! جالبه بدونی همین الان که با هم حرف می‌زنیم، این توپ یخی-غبار داره با بالاترین سرعت از وسط منظومه شمسی عبور می‌کنه و به سمت سیاره مریخ می‌ره.
نقطه مهم این سفر زمانی بود که دقیقاً چهارشنبه ۲۹ اکتبر (۷ آبان) به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از خورشید رسید. این نقطه تو زبان فضایی بهش میگن «پریهل» (Perihelion)، یعنی نقطه اوج نزدیکی یه شیء به خورشید تو مسیر حرکتش. فاصله‌اش هم با خورشید تو این لحظه فقط ۱.۴ واحد نجومی بود؛ واحد نجومی یعنی همون فاصله زمین تا خورشید، که عددش میشه حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر. پس این رفیق خسته‌مون حدود ۲۱۰ میلیون کیلومتر با خورشید فاصله گرفت.
حالا چرا این دنباله‌دار داره معروف میشه؟ خب، وقتی همچین شیء وارد قسمتهای داخلی منظومه شمسی میشه، چون نزدیک خورشید قرار می‌گیره، یخش شروع می‌کنه به بخار شدن. این بخارها و گازها به صورت نوعی “چشمه” یا فوران بیرون می‌زنن و یه ابر درخشنده (بهش میگن کُما) دور دنباله‌دار می‌سازن. بعد فشار باد خورشیدی (باد خورشیدی هم یعنی جریان ذراتی که از خورشید مدام به سمت فضا پخش می‌شن) می‌زنه این ذرات رو از دنباله‌دار دور می‌کنه و براش یه دُم حسابی درست می‌کنه که رو به دور از خورشیده.
عکس خفن بالا رو که می‌بینی؟ این عکس رو تلسکوپ Gemini South تو شیلی گرفته – که کلی آدم دانشمند و خفن پشتش بودن. عکس رو جوری ویرایش کردن که ستاره‌های پس‌زمینه ثابت بمونن و فقط حرکت 3I/ATLAS بینشون رو نشون بده. عالیه، نه؟
تازه خبرهای باحال‌ترم هست! وقتی هفته دیگه یه بار دیگه این دنباله‌دار از سمت خورشید دوباره قابل رصد بشه، احتمال داره خیلی روشن‌تر و بزرگ‌تر بشه. خلاصه همه تلسکوپ‌ها از رو زمین و حتی اونایی که تو راه مشتری‌ان، صف کشیدن تا ازش عکس و داده ثبت کنن. آدم بیراه نمیگه اگه بگه الان 3I/ATLAS یه «سلبریتی» دنیای فضا شده!
کل این داستان فقط برای لذت بردن از یه مهمون خاص نیست؛ دانشمندا امید دارن با بررسی کامل این دنباله‌دار با هر چی وسیله مدرن داریم، کلی راز و رمز از گوشه‌های دور کهکشانمون پیدا کنن؛ مثلاً بفهمن تو لبه‌های کهکشان چه خبره و این جرم قدیمی چه خاطراتی از گذشته کیهان با خودش آورده.
فعلاً کار خاصی از دستمون برنمیاد جز اینکه از عکس‌هاش لذت ببریم، فکر کنیم یه عالمه اطلاعات خفن فقط پشت خورشید پنهونه و منتظرشن تا کشف بشن. اگه باز هم دلت میخواد عکسای فضایی عجیب‌تر ببینی، یه سر به آرشیو Space Photo of the Week بنداز، که خیلی جای باحالیه!
منبع: +
