خب رفقا، بذارید یه داستان خیلی هیجانانگیز و آیندهنگر از دنیای ژنتیک براتون تعریف کنم! یه کارآفرین کلهگنده تو ساحل غربی آمریکا دریافته که تا حالا کسی دست بهش نزده بود و با ۳۰ میلیون دلار سرمایه، میخواد شرکتی پابلیک به اسم Preventive راه بندازه که بیاد دقیق بررسی کنه آیا میشه بچههایی رو ساخت که ژنهاشون ویرایش شده یا نه. این تا الان بزرگترین پولیه که رو همچین ایده بحثبرانگیزی گذاشته شده!
اسم رسمی این ایده، “Heritable Genome Editing” ـه. یعنی دستکاری کردن DNA جنینها، طوری که اگه مثلاً یه مشکل ژنتیکی (مثل بیماریهای ارثی) دارن، درستش کنن یا حتی ژن خوب و کاربردی بهش اضافه کنن! خلاصه هدف جلوگیری از بیماریهها، نه ساختن سوپر هیومن مثل فیلمها.
مغز متفکر این قضیه هم “لوکاس هرینگتون” ـه؛ یه دانشمند ژن ویرایشی که خودش قبلاً تو کمپانیهای دیگه هم دست داشت. توی یه پست وبلاگش گفته: “عجله نداریم که اینو امتحان کنیم؛ هدفمون اینه حسابی و مطمئنانه بررسی کنیم که اصلاً ویرایش ژنتیکی موروثی ایمن و مسئولانه هست یا نه.”
هنوز کلی کشور مثل آمریکا این کار رو غیرقانونی کردن و اصلاً بین دانشمندای ژنتیک تائید عمومی ندارن. حتی اولین کسی که تو چین این کار رو امتحان کرد، سه سال هم به خاطرش افتاد زندان! خیلیها میگن حتی به عنوان یه راه درمانی هم مفید نیست، یا کلی ریسک داره.
اما خب، تکنولوژی ویرایش ژن داره با سرعت پیش میره و کلی آدم وسوسه شدن که حالا که میشه، چرا آیندهی نسل بشر رو خودمون تعیین نکنیم؟ اگر کارش بگیره ممکنه بتونیم انسانهایی رو درست کنیم که هیچ وقت مثلاً دچار بیماری قلبی یا آلزایمر نشن و این صفت خوب رو به بچههاشون هم بدن!
هرینگتون تخمین زده اگر این فناوری جواب بده، شاید یکی از مهمترین تکنولوژیهای سلامت تو دوران ما بشه. راستی خودش میگه هزینه ویرایش یه جنین حدوداً فقط ۵۰۰۰ دلار درمیاد! تازه فکر میکنه قوانین هم ممکنه در آینده تغییر کنن و حتی این روش رو آزادتر کنن.
جالب بدونین Preventive سومین استارتاپ تو آمریکاست که امسال گفته دنبال ویرایش ژن جنینیه! دو تای قبلی، یکی Bootstrap Bio تو کالیفرنیاست که دنبال جذب سرمایهست و حتی حرف از هوشمندسازی بچهها زده. سومی هم Manhattan Genomics ـه که هنوز پولی اعلام نکرده و فقط تازه داره شروع میکنه.
البته تا الان هیچکدوم هنوز تجهیزات و نیروی درست حسابی ندارن و تو جامعه ژن ویرایشی حرف خاصی براشون زده نمیشه. مثلاً یه دانشمند مهم تو دانشگاه برکلی (همونجا که هرینگتون خونده) به اسم “فیودور اورنوف” اصلاً کلاً مخالفه و میگه این ایده خطرناک و حواسپرتکنه؛ بهجای اینکه به درمان آدمهای زنده کمک کنه، فقط وقت آدمها رو تلف میکنه! اون تو ایمیلش گفت اینقدر ناراحت شده که حتی خواسته زوزه بکشه!
این استارتاپ تو ایالت دلاوِر (Delaware) ـه و قانونی هم طوری ثبت شده که اولویت رو به منفعت عمومی بده تا سود خودش. یعنی به قول هرینگتون، اگه عملاً معلوم شه این ویرایش ژنی ایمن نیست، همین نتیجه هم برای علم و جامعه کلی ارزش داره.
هرینگتون همون کسیه که Mammoth Biosciences رو راه انداخته بود (یه شرکت دیگه که دنبال داروی ویرایشی برای بزرگسالاس) و هنوز تو هیاتمدیرش هست. اخیراً Preventive سعی کرده سراغ متخصصای مشهور ژنوم ادیتینگ یا همون ویرایش ژن بره تا تائیدشون رو بگیره، ولی فعلاً فقط یه نفر قبول کرده مشاور بشه: خانوم پالیا آماتو، متخصص باروری از دانشگاه اورگان. اون از سال ۲۰۱۷ داره روی ویرایش جنین تحقیق میکنه و فکر میکنه این تکنولوژی میتونه موفقیت IVF رو بالا ببره (IVF همون لقاح مصنوعیه که بعضیا برای بچهدار شدن استفاده میکنن).
یه نکته جالب دیگه هم اینه که معلوم نیست دقیقاً این ۳۰ میلیون دلار رو کی داده! سرمایه رو گویا گروهی به نام SciFounders جمع کرده که مسئولش مت کریسیلوفه (شریک تجاری و دوست صمیمی هرینگتون). کریسیلوف مدیرعامل یه شرکت دیگه به اسم Conception ـه که هدفش ساختن تخمک انسانی از سلول پایهست (سلول پایه یعنی همون سلولهایی که میتونن به انواع سلول تو بدن تبدیل بشن. اگه این کار بگیره، بچهدار شدن هم میتونه کلی تغییر کنه).
یه بخش جالب دیگه ماجرا اینه که کلی آدم تو صنعت کریپتو (همون رمزارزها مثل بیتکوین) هم به این ایده علاقه نشون دادن! برایان آرمسترانگ (موسس میلیاردر Coinbase) چندین جلسه خصوصی برای بحث درباره این فناوری گذاشته (هرینگتون هم توشون بوده). خودش معتقده الان دقیقا وقتشه یه استارتاپ این حوزه راه بیفته.
ویل هاربرن که کارآفرین کریپتویی و شریک LongGame Ventures هست، میگه خیلی هیجانزدهست که Preventive داره کار رو شروع میکنه. اون فکر میکنه اگه تکنولوژی مطمئن شه، پذیرش عمومیش اجتنابناپذیره و حتی یه جور وظیفه اجتماعی داریم سمتش بریم! هاربرن قبلاً تو شرکتی به اسم Herasight سرمایهگذاری کرده بود که برای انتخاب جنین در IVF، آزمایش ژنتیکی میذاره که مثلاً کدومش IQ یا خصوصیات بهتری داره! به اینجور شرکتها میگن Human Enhancement Companies یعنی مجموعههایی که هدفشون ارتقای انسان از طریق تکنولوژیه که خودش کلی بحث داره!
با این حال، هنوز هیچکدوم از این شرکتا نتونستن پشتیبانی از دانشمندان بزرگ ژنتیک بگیرن. Preventive هم حداقل با یه گروه پژوهشی اصلی همکاری نکرد و اورنوف حتی به Manhattan Genomics هم با قاطعیت گفته: «تشویقتون میکنم متوقف شین. هیچ خوبی نمیارین، فقط احتمال آسیب جدی داره!»
اما هرینگتون میگه اگه Preventive واقعاً نشون بده جدی و مسئولانه روی موضوع تحقیق میکنه، شاید نگاهها هم تغییر کنه. به کی میگه: «خیلی از دانشمندها که باهاشون صحبت کردم فکر میکنن ویرایش جنین دیر یا زود اجتنابناپذیره، یا حتی حسابی بهش امید دارن ولی جرئت ندارن علنی بگن. هدف ما اینه که این بحث رو بیاریم وسط که بقیه هم راحتتر حرف بزنن، به جای اینکه وانمود کنن اساساً چنین موضوعی وجود نداره!»
خلاصه ماجرا اینه: تکنولوژی داره با سرعت میاد، کلی آدم پرشور و با ایدههای جنجالی پشتشن، ولی هنوز کلی ابهام، قانون و مخالفت جدی سر راهشه. حالا باید دید جدالی که سر آینده انسانهاست، به کجا میکشه! اگر شما جای دانشمندها بودین، اجازه میدادین کسی ژن بچه رو قبل از به دنیا اومدن عوض کنه؟
منبع: +
