بذارین براتون یه داستان باحال از دل جنوب فرانسه و سواحل ریویرای معروف تعریف کنم! چند وقت پیش، یه سری باستانشناس فرانسوی توی یه شهرک تاریخی به اسم اولبیا (Olbia) به یه چیز عجیب رسیدن. اونا یه گورستان فوقالعاده بزرگ رومی پیدا کردن که کلی قبر سوزاندنی (یعنی خاکسپاری با سوزوندن جسد) توش هست.
حالا این اولبیا قصهاش جالبه: یه شهر با قدمت قدیمیه که حدود ۳۵۰ سال قبل از میلاد یونانیها ساختنش و حصار کشی شده بوده. حتی یه جغرافیدان باستانی به اسم استرابو هم اینجا رو شهر مردم مارسی باستان (که اونموقع بهش میگفتن ماسیلیا) معرفی کرده بود. بعدش وقتی ژولیوس سزار (قمارباز معروف و دیکتاتور مشهور روم! ) شصت سال قبل از میلاد مارسی رو فتح میکنه، این منطقه هم میافته دست رومیها و میشه یه شهر تجاری با حمامهای عمومی خودشون.
تو همون اولبیا، بیش از ۱۶۰ تا قبر سوزاندنی پیدا کردن و همهشون مال دوران رومیهاست. یعنی بین قرن اول تا سوم میلادی. در واقع باستانشناسها تونستن مرحله به مرحله بررسی کنن که مردم اون موقع چجوری مردههاشون رو میسوزوندن، براشون احترام میذاشتن و حتی بعد از مرگ هم یادشون بودن!
بد نیست یه کم درباره تکنیک سوزوندن توضیح بدم: اونا جسد رو میذاشتن روی یه سکوی چوبی که روشو روی یه گودال مربعی گرفته بودن. وقتی آتیش میزدن، حرارت طوری بود که سکو فرو میریخت، استخونا کاملاً سفید و پیچخورده و حتی ترک خورده میشدن. ظرفهای شیشهای ذوب میشدن، وسایل برنزی تاب برمیداشتن و سفالیها هم سیاه و دودزده درمیاومدن!
اما چیزی که این قبرها رو خاص کرده، همین کانال کوچولوهایی بود که دور بیشترشون پیدا شد؛ به اسم libation channel. حالا کانال libation یعنی چی؟ یه جور شیار یا لوله کوچیکی که دور قبر درست میکردن تا خانوادهها بتونن نوشیدنیهای مثل شراب، آبجو یا عسلشراب (یا همون mead) رو به نشونه ارادت و احترام بریزن تو قبر. این کار رو میکردن تا هم روح مرده شاد باشه هم خیالشون راحت باشه که تو دنیای دیگه گرسنه نمیمونه.
حتی بعضی از این لولهها رو از آمفوراهای دستدوم (همون کوزههای بزرگ سفالی مخصوص جابهجایی نوشیدنی) درست کرده بودن و بعد از اینکه قبر رو با کاشی و خاک میپوشوندن، این لولهها همچنان از خاک بیرون میزد تا هر وقت خانواده بیان، بتونن دوست و فامیل مُردهشون رو «تغذیه» کنن! مخصوصاً تو جشنهای خاص رومیها برای مردهها مثل Feralia (۲۱ فوریه) و Lemuralia (۹، ۱۱ و ۱۳ مه).
جالبه بدونید تو همون محوطه بعضی قبرها رو همونجا که جسد رو سوزوندن، محل خاکسپاری کردن، ولی بقیهشو یا خالی میکردن یا قسمتی از استخونا رو برمیداشتن. معمولاً رسم رومیها این بود که استخونا رو تو ظرف شیشهای یا سفالی یا سنگی میذاشتن و بعد دفن میکردن، اما اینجا بعضی وقتا فقط توده کوچیکی از استخونها بوده یا شاید توی چیزی میذاشتن که با گذشت زمان پوسیده و ناپدید شده. این نشون میده رسوم مردمی که اون موقع تو اولبیا زندگی میکردن، یه جاهایی با آداب معروف رومی فرق داشته؛ شاید به خاطر فرهنگ مختلط یا اختلاف جایگاه اجتماعی.
به قول خود تیم باستانشناسی فرانسه، این کشفها نشون میده آیینهای خاکسپاری اون دوران چقدر جورواجور و پرمعنی بودن؛ طوری که حتی دانشمندای امروزی هم نمیتونن همه رمزشو کشف کنن!
راستی، این سری اکتشافات باحال فقط یه تیکه از ماجرای رومیها تو فرانسهست. قبرهایی هم پیدا شده که روشون نوشتههای نفرین آمیز بوده (برای اذیت دشمنها! ) یا تابوتهای مخصوص آدمای خاص و حتی قبرهایی که بعد از مراسم، باقیمونده غذای مهمونی و جشنها توشون مونده. کل داستان خاکسپاری رومیها یه دنیاست برای خودش!
خلاصه اگه یه روز گذرتون به جنوب فرانسه افتاد، بدونین زیر پاتون پر از قصههای عجیب و قبرهاییه که مردههاشون هنوزم براشون عزا و جشن میگیرن!
منبع: +
