خب بچه‌ها، حتماً تا حالا زیاد شنیدید که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی ممکنه واسه نوجوان‌ها ضرر داشته باشه و مثلاً باعث افسردگی یا اضطراب بشه. اما یه سوال این وسط پیش میاد: مگه همیشه استفاده از این تکنولوژی‌ها بده؟! یه مدل جالب به اسم Positive Youth Development یا به طور خلاصه PYD که یعنی «رشد مثبت نوجوان‌ها»، میگه بیاید به جای تمرکز رو مسائل منفی، روی نقطه‌قوت‌ها و مهارت‌هایی که به رشد سالم نوجوان‌ها کمک می‌کنه تمرکز کنیم.
توی این مقاله‌ای که واستون خلاصه‌وار و خودمونی توضیح میدم، اومدن دقیقاً بررسی کردن که این مدل PYD چطور روی استفاده نوجوان‌ها از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و حتی هوش مصنوعی تأثیر می‌ذاره. (هوش مصنوعی یا Artificial Intelligence هم یعنی سامانه‌هایی که می‌تونن مثل مغز آدم‌ها فکر کنن، یاد بگیرن یا حتی محتوا تولید کنن!)
روش انجام تحقیق هم خیلی استاندارد بوده. تحقیقات رو مطابق راهنمای PRISMA انجام دادن (PRISMA یه چارچوب برای منظم و کامل انجام دادن مرور سیستماتیک مقالات علمیه). تحقیقات قبلی رو که از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۴ تو دیتابیس‌های مهم مثل Web of Science، Scopus و PubMed منتشر شده بودن، جمع‌آوری کردن. در واقع، ۱۷ تا تحقیق کمّی یا Quantitative (یعنی تحقیقاتی که با عدد و آمار سر و کار دارن) بررسی شدن، هم مطالعات طولی (طولانی‌مدت) و هم مقطعی (در یک بازه کوتاه).
خب نتایج چی بودن؟ این مدل PYD یه جورایی مثل یه سپر دفاعی عمل می‌کنه تا نوجوان‌ها کمتر تو دام رفتارهای پرخطر مرتبط با استفاده بی‌رویه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بیفتن. منظور از رفتار پرخطر مثلاً دیدن محتوای مستهجن، sexting (که یعنی فرستادن پیام‌ها یا عکس‌های جنسی)، اختلالات بازی‌های آنلاین و حتی زورگویی سایبری (Cyberbullying یعنی فحش دادن یا آسیب‌رسوندن به بقیه از طریق اینترنت) هست. PYD کمک می‌کنه این مشکلات کمتر پیش بیان، درست مثل تأثیرش روی بقیه رفتارهای پرخطر که نوجوان‌ها ممکنه سمتش برن.
جالبه بدونید، یه سری عوامل دیگه هم نقش مهمی تو کم کردن این خطر دارن. مثلاً خودتنظیمی هیجانی نوجوان‌ها (یعنی توانایی کنترل احساسات و عکس‌العمل‌هاشون) و محیط گرم و حمایت‌کننده خانواده واقعاً حیاتی‌ان. پس اگر نوجوانی بتونه احساساتش رو خوب مدیریت کنه و خانواده حامیش باشه، احتمال اینکه استفاده‌ش از تکنولوژی از کنترل خارج بشه کمتر می شه.
یه نکته مهم اینه که بیشتر این تحقیقات تو کشور چین انجام شده بودن، واسه همین هنوز باید از کشورهای مختلف هم تحقیق بیاد تا بشه نتایج رو به همه تعمیم داد. ضمناً، هنوز درباره ارتباط رشد مثبت نوجوان‌ها با استفاده از هوش مصنوعی کلی جای تحقیق بازه.
در کل اگه دنبال راه‌هایی هستید که نوجوان‌ها مسئولانه‌تر از تکنولوژی استفاده کنن و کمتر درگیر مشکل بشن، مدل PYD یحتمل می‌تونه کمک بزرگی باشه. البته محقق‌ها گفتن باید تحقیقات بیشتری تو فرهنگ‌ها و کشورای دیگه انجام شه تا ببینیم این نتایج همه‌جا جواب می‌ده یا نه.
راستی، اگه می‌خواید بیشتر درباره جزئیات این مرور سیستماتیک بدونید یا حتی خود مقاله رو ببینید، آدرسش اینه: https://www.crd.york.ac.uk/PROSPERO/view/CRD42024602945 (کد پیگیری: CRD42024602945).
خلاصه کلام: رشد مثبت و محیط حمایت‌کننده یعنی نوجوان‌ها می‌تونن از دنیای دیجیتال به شکل خوبی استفاده کنن؛ بدون اینکه تو دردسر بیفتن. پس مهمه روی مهارت‌های هیجانی و حمایت خانوادگی کار کنیم تا تکنولوژی به‌جای دشمن، دوست نوجوان‌ها باشه!
منبع: +
