این روزها بحث رقابت بین آمریکا و چین سر هوش مصنوعی حسابی داغ شده! مخصوصاً وقتی پای داستانهایی مثل رشد انفجاری AI و رقابتِ شرکتهایی مثل OpenAI و علیبابا میاد وسط. اگه کنجکاوی بدونی چین واقعاً داره آمریکا رو در زمینه هوش مصنوعی جا میذاره یا نه، این مطلب رو از دست نده!
خب اول بذار روشن کنم که وقتی درباره «AI» یا همون هوش مصنوعی حرف میزنیم، خودِ موضوع کلیتر از فقط رباتهایی که شبیه انسان رفتار میکنن یا چتباتهایی که باهاشون حرف میزنیمه. AI الان داره دنیا رو متحول میکنه: از تجارت الکترونیک تا آموزش و حتی پهپاد و ربات صنعتی. مثلاً «Generative AI» یعنی هوش مصنوعیای که خودش میتونه چیزهایی مثل متن یا تصویر بسازه، نه صرفاً کارهای تکراری رو انجام بده.
حالا برگردیم سر موضوع رقابت. برای مدت زیادی همه میگفتن آمریکا بیرقیبِ هوش مصنوعیه. نه فقط چون شرکتهای بزرگی مثل گوگل و مایکروسافت اونجاست، بلکه به خاطر تخصص توی ساختن چیپهای کامپیوتری، مراکز داده بزرگ و کلی سرمایهگذاری تو بخش تحقیقاتی داره. حتی وارن بافت، اون سرمایهگذار معروف، گفته بود: «هیچ وقت روی شکست آمریکا شرط نبند!»
اما چین الان یواشیواش داره تو خیلی از بخشها سبقت میگیره. مثلاً بر اساس گزارش دانشگاه استنفورد که هر سال یه گزارش شاخص هوش مصنوعی بیرون میده (AI Index Report)، سال ۲۰۲۳ چین ۶۹.۷ درصد از کل پتنتهای AI رو ثبت کرده! یعنی عملاً بیشتر از دو برابر آمریکا و اروپا با هم! از نظر تعداد مقالات علمی هم چین با ۲۲.۶ درصد ارجاعات جلوتر از اروپاست و آمریکا رو هم زده. درستِ که آمریکا هنوز تو «تعداد مقالات خیلی پرارجاع» جلوتره (۵۰ تای معروف برای آمریکا مقابل ۳۴ تا برای چین)، اما اینم داره کمکم تغییر میکنه.
در مورد نیروی انسانی هم همین داستانه. طبق گزارش مشاور اقتصادی دولت آمریکا (US Council of Economic Advisers)، حدود سال ۲۰۱۹ پنجاه و نه درصد از بهترین پژوهشگران AI تو آمریکا بودن و فقط ۱۱ درصد تو چین. اما تا سال ۲۰۲۲ این نسبت آمریکا اومده پایین (۴۲ درصد) و چین رفته بالا (۲۸ درصد). با این روند، اگه محدودیتهای ویزا برای چینیها تو آمریکا همینطوری بمونه، احتمال داره محققای چینی دوباره برگردن کشور خودشون و این نسبت حتی بیشتر هم به نفع چین تغییر کنه!
یه نکته جالب اینه که چین توی مدلهای هوش مصنوعیِ متن باز (Open-Source) وحشتناک قوی شده. مثلاً مدلهایی مثل DeepSeek-V3 یا Qwen (مال علیبابا) تونستن با وجود اینکه قدرت پردازشی کمتری نسبت به مدلهای آمریکایی مصرف کردن، تو کارایی دستِ کم کمتر نباشن، بعضی وقتا حتی بهترم ظاهر بشن. تازه تعداد دانلود مدلهای AI از چین الان از آمریکا هم بیشتر شده! یعنی چینیها داریم مدلها رو زودتر میبرن سمت استفاده عملی.
اما مشکل اصلی چین همچنان همین چیپهای گرافیکی قدرتمنده — اون GPUهایی که لازمه کلی داده و مدل رو توشون آموزش بدن. تحریمها و محدودیت صادرات عملاً باعث شدن چینیا ناچار شن چیپهایی که دارن رو تعمیر و بازیافت کنن یا از بازار خاکستری (یعنی بازار قاچاق و دلال) بخرن! البته همین محدودیتا باعث شده چینیا خلاقتر بشن و مدام دنبال راهکارهایی باشن که با منابع کمتر راندمان بیشتری بگیرن.
حالا چین توی یه سری تکنولوژیها مثل تجارت الکترونیک (e-commerce)، فینتک (FinTech یعنی فناوریهای مالی)، لجستیک و حملونقل با هوش مصنوعی حسابی پیشتازه. حتی یکی از چیزایی که آینده داره براشون، استفاده از هوش مصنوعی در سختافزار مثل پهپادها و رباتای صنعتی هست. خودِ اصطلاح “embodied AI” یعنی هوش مصنوعیای که تو دستگاهها و رباتهای واقعی پیادهسازی میشه؛ تو این حوزه چین به خاطر سابقه قوی صنعتی و تولیدش حسابی دست بالا رو داره.
یه نکته جالب دیگه هم آموزش تو چین هست. دانشگاههای چینی شروع کردن آموزش سواد هوش مصنوعی رو تو برنامههاشون جا دادن و حتی برنامهریزی شده که بچهها تو تمام مقاطع با AI آشنا بشن. همچنین، به خاطر ساختار مدیریتی بالا به پایین (یعنی هماهنگی و اجرای سراسری دولتی)، چین راحتتر از اکثر کشورها این تکنولوژیها رو به کل جامعه منتقل میکنه.
جالبتر این که مردم چین نسبت به آینده هوش مصنوعی خیلی خوشبینتر از آمریکاییها و اروپاییها هستن — با اینکه اقتصاد چین بعد کرونا یه مقدار کند شده، ولی امید دارن AI دوباره موتور محرکشون بشه.
ولی مسئله اجتماعی چی؟ مثلاً کنترل حکومتی زیاد تو چین همیشه یه جور شمشیر دو لبه بوده. بعضیا میگن سیستم مهندسی محورشون برای نوآوری خیلی خوبه، ولی این کنترل بیش از حد گاهی جلوی ایجاد خلاقیت یا آزادی اجتماعی رو میگیره.
الان اما داستان یه کم تغییر کرده. موسسان و کارآفرینای جدید AI چین خیلی جهانیتر فکر میکنن، همزمان تو سیلیکونولی آمریکا تو هکاتون (Hackathon یعنی جلسههای خلاقیت و مشارکت برای ساخت ایدههای جدید) شرکت میکنن و هم تو دوبی دنبال سرمایهگذار میگردن. دیگه اون فشار که «حتماً برچسب چینی» براشون محدودیت باشه، خیلی کمتر شده.
در کل، آمریکاییها هنوز تو سرعت نوآوری و زیرساختهای قوی جلو هستن. اما چینیها دارن نشون میدن که شاید بتونن هوش مصنوعی رو به طور گستردهتر و کاربردیتر وارد زندگی روزمره همه کنن؛ چه تو چین، چه جاهای دیگه دنیا. بردن تو این مسابقه فقط به سرعت نیست، به اینه که کی میتونه تکنولوژی رو راحتتر و کاملتر بیاره تو زندگی مردم.
در آخر هم یه نکته جالب: حتی مدیر OpenAI، سم آلتمن (Sam Altman)، اعتراف کرده بود که شاید آمریکا درباره سیاستهای منبع باز استراتژی اشتباهی پیش گرفته و باید یه فکر جدید بکنن. یعنی حتی اونایی که خط مقدم AI تو آمریکا هستن، فهمیدن رقابتشون با چین فقط اختلاف تکنیکی نیست، بلکه اختلاف مدل تفکر و پیادهسازیه.
خلاصه، این رقابت قراره مدتها ادامه داشته باشه و هر لحظه ممکنه روی نقشه قدرتهای جهانی تاثیر بذاره. حالا به نظرت، آخرش کی برنده میشه یا کدوم مدل پیروز بیرون میاد؟
منبع: +
