تا حالا به این فکر کردی که شاید جایی دیگه توی این دنیا یکی مثل ما باشه؟ خب، یه روزی اصلاً فکر پیدا کردن سیاره دور ستاره‌های دیگه، فانتزی محسوب میشد… تا اینکه یه روز آبان ۱۳۷۴ (یا همون نوامبر ۱۹۹۵!) دوتا ستاره‌شناس خوش‌ذوق اهل سوئیس توی رصدخانه کوچولویی تو جنوب فرانسه، دنیا رو با کشفشون شوکه کردن!
این دوتا آدم باحال، یعنی میشل مِیور و دیدیه کِلو (Michel Mayor و Didier Queloz) به مدت ۱۸ ماه مشغول گشتن دنبال یه سیاره دور یه ستاره معمولی بودن؛ از اون ستاره‌هایی که مثل خورشید خودمون هستن. کلی ستاره رو تحت نظر داشتن تا بالاخره سراغ یه ستاره رفتن که حدود ۵۰ سال نوری از زمین فاصله داشت – اسمش هم Pegasi 51 بود (تو صورت فلکی «پگاسوس» که شکلش اسب بالدار افسانه‌ایه).
اما نکته جذابش این بود که قبل از اون، اخترشناسا فقط دنبال نشونه‌هایی از حیات هوشمند بودن؛ مثلاً سعی می‌کردن به رادیویی از فضا گوش بدن! (اون پروژه مشهور SETI). حتی تو دهه ۱۹۸۰، گروهی محقق، سیاره‌ای رو کنار یه «پالسار» پیدا کرده بودن – پالسار یعنی ستاره‌ای هیولاوار با میدان مغناطیسی قوی که مثل چراغ‌دریایی توی فضا پرتو می‌فرسته. ولی دیگه اون دور و بر، شرایط خیلی جهنمیه و خبری از زندگی نمیشه!
یه بار هم سال ۱۹۸۷ دانشمندای کانادایی فکر کردن سیاره دور یه ستاره پیدا کردن، ولی پنج سال بعد پشیمون شدن! البته اون کشفشون سال ۲۰۰۳ درست از آب دراومد. خلاصه تا قبل از مِیور و کِلو خبر درست و حسابی نبود.
یه کم برگردیم عقب: این دوتا دانشمند سوئیسی اومدن حدود ۱۵۰ ستاره کوچیک‌تر و عادی‌تر رو بررسی کردن. دنبال چی بودن؟ دنبال نوسانات عجیب توی حرکت ستاره‌ها، که بهش میگن “ووبل” یا همون لرزش خفیف! این لرزش نشونه اینه که یه چیزی سنگین – مثلاً یه سیاره‌ی گنده – داره کم‌کم ستاره رو جابه‌جا میکنه. یه جور بازی قایم‌موشک کیهانی!
حالا برسیم به Pegasi 51. همین ستاره عجیب، انگار یه غول گازی دور خودش داشت که دانشمندا بهش گفتن ۵۱ پگاسی بی (51 Pegasi b) یا دی‌میدیوم (Dimidium). این سیاره از نظر قطر از مشتری هم بزرگ‌تر بود، ولی نصف اون جرم داشت. به این تیپ سیاره‌ها میگن “هُات ژوپیتر” یعنی “مشتری داغ”؛ غول‌های گازی‌ای که خیلی نزدیک به ستاره‌شون میچرخن و حسابی هم داغن. فاصله این سیاره تا ستاره فقط هشت میلیون کیلومتر بود (که واقعاً واسه یه سیاره خیلی نزدیکه)، و مدتش فقط ۴.۲ روز طول میکشید تا یه دور کامل دور ستاره بزنه. فکرشو بکنید، یه سال توی اون دنیا فقط چهار و خورده‌ای روزه!
این کشف خیلی هیجان‌انگیز شد چون خیلی سریع دانشمندای رصدخانه لیک در کالیفرنیا هم اونو تایید کردن. بعدش، مِیور و کِلو توی مجله معروف Nature گزارششونو منتشر کردن و خلاصه یه موج کشف سیاره‌های فراخورشیدی (Exoplanet — یعنی سیاره‌هایی که دور ستاره‌هایی غیر از خورشید ما میچرخن) راه افتاد!
از اون موقع به بعد، دیگه گرفتن که سیاره‌های عجیب‌غریب پیدا کنن: “جهنمی‌ها” (Hell planets)، “سوپراِرت‌ها” (Super-Earth، یعنی سیاره‌هایی از زمین بزرگ‌تر)، “سیاره‌های آبی” و حتی سیاره‌هایی که مثل کویر خشک بودن. سال ۲۰۰۴ تونستن با تلسکوپ خیلی بزرگ شیلی اولین عکس واقعی از یه سیاره فراخورشیدی رو بگیرن – یعنی دیگه از حد حدس و گمان دراومد. الان تا امروز بیش از ۶ هزار سیاره فراخورشیدی شناسایی شده و هنوز واقعاً هیچ‌کدومشون تایید نشده که حیات داشته باشن، اما بعضیاشون امیدهایی برای کشف زندگی هستن!
یکی دیگه از نتایج باحال این ماجرا اینه که سال ۲۰۱۹، میشل مِیور و دیدیه کِلو به خاطر همین کشف، جایزه نوبل فیزیک گرفتن. اونا جایزشونو با جیمز پیبلز کانادایی که توی زمینه انرژی تاریک و ماده تاریک (Dark energy و Dark matter — یعنی چیزایی که وزن واقعی جهان رو تعیین می‌کنن و هنوزم واسه بشر پر از سوال هستن) کار می‌کرد، شریک شدن.
این داستان شروع یه ماجراجویی بزرگ بود برای شکار سیاره‌هایی که شاید جاهایی مثل زمین یا حتی رویایی‌تر رو توی جهان هستی نشون بدن. اگه اخبار علم رو دوست داری، داستانایی مثل اولین پیام کامپیوتری تاریخ یا شیمی “کلیک” برای ردیابی مولکول‌ها تو بدن، هم عجیبن هم باحال. اما راستش، کشف اولین سیاره معمولی دور یه ستاره معمولی، واقعاً نقطه عطفی بود که امیدمون رو به پیدا کردن حیات توی دنیا کلی بیشتر کرد!
منبع: +
