خب، یه خبر خیلی جالب براتون دارم! دانشمندا تازگیا از جنوبگان (یا همون قاره قطب جنوب)، یه تیکه یخ کشیدن بیرون که سنش حدود ۶ میلیون ساله! یعنی قدیمی‌ترین یخی که تا حالا تونستن تاریخش رو دقیق مشخص کنن. به قول خودشون، این تیکه یخ مثل ماشین زمانه که می‌تونه ما رو ببره به گذشته زمین و نشون بده هوای اون موقع چه شکلی بوده!
این کشف باعث شده اطلاعاتمون درباره اقلیم گذشته زمین کلی عقب‌تر بره. تا قبلِ این، قدیمی‌ترین هسته‌های یخی که داشتیم حدود ۲.۷ میلیون سال سن داشتن. تازه توی این هسته یخ‌های خیلی قدیمی، حباب‌هایی از هوای همون دوران هم گیر افتاده! یعنی دانشمندا می‌تونن دقیقا بفهمن اون موقع رو کره زمین چه گازهایی تو فضا بوده و هوا چه جوری نفس می‌کشیده.
این یخ رو تو منطقه‌ای به اسم Allan Hills – که یه جور تپه آبی تو شرق جنوبگانه – پیدا کردن. این منطقه چیزی حدود ۲ هزار متر (یعنی ۶۵۰۰ فوت) بالاتر از سطح دریاست و دسترسی بهش هم اصلا راحت نیست! بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ گروه بزرگی از دانشمندا با کلی سختی از عمق ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری این یخ‌ها رو بیرون کشیدن. خود عملیات حفاری کلی داستان داشته چون بادهای وحشتناک و سرما باعث میشه برف جدید روی سطح جمع نشه و یخ‌ها تقریبا تکون نخورن.
حالا چطور فهمیدن این یخ ۶ میلیون سالشه؟ واسه تاریخ زدن بهش، از فرایندی به اسم “پرتو افشانی ایزوتوپی” استفاده کردن. یعنی اومدن decay یا همون فروپاشی رادیواکتیو ایزوتوپ‌های آرگون (نوعی گاز کمیاب) که توی حباب‌های هوای یخ گیر افتاده بودن رو اندازه گرفتن. بعدش هم ایزوتوپ‌های اکسیژن رو چک کردن تا بفمن دمای اون منطقه تو این ۶ میلیون سال چه تغییراتی کرده. نتیجه‌اش جالب بود: حدود ۱۲ درجه سلسیوس (یا همون ۲۲ درجه فارنهایت) هوا سردتر شده!
سن و سال این یخ برمی‌گرده به دوران Miocene (که یه دوره زمین‌شناسی بین ۲۳ تا ۵.۳ میلیون سال پیشه). اون موقع زمین خیلی گرم‌تر بوده، سطح دریاها بالاتر بوده و کلی حیون عجیب‌غریب مثل گربه‌های دندان‌خنجری (همون Saber-toothed)، زرافه‌های شبیه اوکاپی و کرگدن‌های قطبی تو زمین پرسه می‌زدن – حتی اولین ماموت‌ها هم اون موقع ظاهر شدن!
حالا چرا اصلا این هسته‌های یخی مهمن؟ این هسته‌ها تنها راه علمی برای فهمیدن شرایط آب‌و‌هوای گذشته زمین هستن. توی این یخ‌ها حباب‌های کوچولویی از هوای اون زمان گیر افتاده که دانشمندا می‌تونن ترکیب گازهاش مثل دی‌اکسیدکربن و متان رو اندازه بگیرن. اینجوری میشه فهمید تو طبیعی‌ترین حالت‌ها، زمین چقدر گاز گلخانه‌ای داشته و چطور اون گازها رو آب و هوا تاثیر گذاشتن. (گاز گلخانه‌ای یعنی همون گازهایی مثل CO2 که باعث می‌شن زمین گرم‌تر بشه.)
نکته جالب اینه که هرچند تو این میلیون‌ها سال، زمین روند سرد شدن داشته، الان ما آدما داریم خیلی سریع با تولید گازهای گلخانه‌ای، دوباره دمای زمین رو می‌بریم بالا! این مطالعه‌ها کمک می‌کنه بفهمیم روند تغییرات طبیعی چه جوریه و فرقش با تاثیر ما چقدره.
یخ‌های Allan Hills چطور تا این همه سال سالم اونجا موندن؟ چند عامل نقش داره که خودشون هم دقیق نمی‌دونن! ولی یکی اینه که بادهای خیلی قوی تازه‌ترین برف رو با خودش می‌بره و باعث میشه یخ زیرش بمونه. از طرف دیگه، کوه‌های اطراف مثل یه دیواره از این یخ محافظت می‌کنن. البته میگن سرما هم باعث میشه این یخ‌ها تقریبا ساکن بمونن.
در کل، پیدا کردن این یخ به دانشمندا یه پنجره فوق‌العاده داده به گذشته گرم‌تر زمین و کمک می‌کنه بفهمن الان – تو عصر آدم‌ها – داریم با اقلیم زمین چیکار می‌کنیم! و خب، کار راحتی هم نبوده، چون شرایط Allan Hills واقعا سخته و جزو سخت‌ترین جاها برای کار میدانی حساب میشه!
خلاصه، یه کشف عجیب و باحال که قراره کلی اطلاعات جدید بهمون بده درباره اینکه قبلاً زمین چه شکلی بوده، چرا الان داره گرم میشه و آدم‌ها چقدر تو این ماجرا تاثیر دارن! حالا باید منتظر باشیم ببینیم دانشمندا با این تیکه یخ چه معماهایی رو حل می‌کنن.
منبع: +
