خب، امروز میخوام در مورد یه موضوع جذاب و شاید کمی عجیب براتون حرف بزنم: آسیب چشم با یه ماده شیمیایی به اسم خردل! البته اینجا منظورمون “خردل گوگردی” (Sulfur Mustard) هست که یکی از اون موادیه که ازش تو جنگ‌ها و حتی کارهای تروریستی برای آسیب زدن استفاده میشه. اثر اصلیش هم خیلی وحشتناکه و مخصوصاً چشم رو به شدت تحت تاثیر قرار میده، مثلاً باعث سوزش، ورم، نابینایی و کلی دردسر دیگه میشه.
حالا شاید بگین که این داستان کهنه شده دیگه! اما باید بدونین هنوز دانشمندها دقیق نمی‌دونن توی چشم، وقتی این ماده وارد میشه دقیقاً چه اتفاقی می‌افته. این یعنی هنوز برای درمانش راه‌حل‌های خیلی موثری پیدا نکردن. یکی از مشکلات اصلی هم اینه که تحقیق کردن روی خود خردل گوگردی واقعاً خطرناکه و نمی‌تونن راحت باهاش آزمایش کنن. قوانین ایمنی سختی داره و کار کردن باهاش اصلاً شوخی نداره!
ولی خب خبر خوب اینه که چند تا محقق زرنگ به رهبری Ana M. Sandoval-Castellanos و چند نفر دیگه (با اسامی خارجی خفن!) یه مدل جدید پیدا کردن که می‌تونه واقعاً کار همه رو راحت کنه. اون‌ها اومدن به جای خردل گوگردی از “نیتروژن ماستارد” یا همون Mechlorethamine استفاده کردن. این هم یه ماده شیمیایی از دسته آلکیله‌کننده‌هاس. آلکیله‌کننده یعنی موادی که می‌تونن به DNA سلول بچسبن و خرابش کنن، بیشتر هم برای درمان سرطان استفاده می‌شن. جالبه بدونین همین نیتروژن ماستارد توسط FDA (که سازمان غذا و داروی آمریکا هست) تأیید شده و به صورت ژل برای بیماری خاصی بیماران حتی توی خونه استفاده می‌کنن!
اما چطوری این جناب ژل خردل نیتروژنی می‌تونه به ما کمک کنه؟ این تیم اومدن این ژل رو روی قرنیه خوک (ex vivo، یعنی بافت زنده توی آزمایشگاه و نه بدن واقعی حیوان) آزمایش کردن. چرا خوک؟ چون ساختار چشم خوک خیلی به چشم انسان شبیهه و همیشه برای آزمایش‌های چشمی ازش استفاده می‌کنن. بعد از اینکه ژل رو زدن، با روش‌هایی مثل رنگ‌آمیزی Hematoxylin-eosin (که یه روش آزمایشگاهی برای دیدن بافت‌هاست) و ایمنوهیستوشیمی (یعنی بررسی پروتئین‌ها و واکنش‌های سلولی با آنتی‌بادی)، اومدن انواع پارامترهای آسیب رو چک کردن. مثلاً بررسی کردن ضخامت سلول‌های سطحی چشم (اپی‌تلیوم)، جدا شدن بافت‌های زیرین (استرومای قرنیه)، تعداد سلول‌های دفاعی و حتی سلول‌هایی که درگیر التهاب و فیبروز می‌شن.
نتیجه چی شد؟ خب، نشون دادن که دقیقاً همون مدل‌هایی که با خردل گوگردی درست می‌کردن، توی این مدل هم بوجود اومده: علامت‌هایی مثل التهاب (مثلاً افزایش پروتئین COX-2 که نشونه التهاب هست)، فیبروز (افزایش پروتئین fibronectin-1 که نشونه جای زخم و بافت اضافه هست)، و موارد دیگه کاملاً مشابه بودن.
جمع‌بندی ماجرا این میشه: این مدل با ژل نیتروژن ماستارد هم خیلی امن‌تره، هم راحت‌تر می‌تونین تو هر آزمایشگاهی انجامش بدین (نیاز به مجوز عجیب و غریب نداره)، هم خیلی خوب ویژگی‌های آسیب قرنیه ناشی از خردل رو نشون میده. یعنی دانشمندها می‌تونن به راحتی مسیر کامل آسیب چشم رو بررسی کنن و دنبال داروی جدید باشن.
حالا چرا این موضوع اینقدر مهمه؟ چون با این مدل آزمایشی، میشه توی کمتر از ۲۴ ساعت فهمید چه مولکول‌ها و داروهای جدیدی می‌تونن به درمان آسیب چشم با خردل کمک کنن. دانشمندها دنبال داروهایی هستن که بشه سریع به کمک آسیب‌دیده‌ها رسوند و این مدل جدید واقعاً راه رو باز می‌کنه که تحقیقات سریع‌تر و امن‌تر جلو بره.
خلاصه‌اش: اگه تا حالا نمی‌دونستین قرنیه چشم و آسیب با مواد شیمیایی چقدر چالش داره، الان فهمیدین دانشمندها چطور با خلاقیت تونستن از ژل یک داروی سرطان پوست (که حتی آدم‌ها تو خونه هم استفاده می‌کنن)، یه مدل بی‌خطر و کاربردی بسازن تا بتونن قرنیه رو نجات بدن. شاید همین تحقیقات، قدمی باشه برای ساخت داروها و درمان‌های جدید برای افرادی که تو جنگ‌ها یا حتی تصادفی با این مواد ترسناک آسیب می‌بینن!
منبع: +
