بذارین براتون یه داستان جالب و عجیب از دنیای فضا بگم! دانشمندا یه سیاره‌ی ولگرد (یا همون «rogue planet» یعنی سیاره‌ای که دور هیچ ستاره‌ای نمی‌چرخه و تنها تو فضا می‌چرخه) پیدا کردن که حسابی همه رو گیج کرده چون رفتاراش اصلاً شبیه بقیه سیاره‌ها نیست. اسم این سیاره هم Cha 1107-7626 ـه (آره می‌دونم اسماشون هم همیشه باید سخت باشه!).
چه خبره؟ خب این سیاره یه جورایی انگار داره کار یه ستاره رو می‌کنه! تصورش رو بکنین: داره با سرعتی باورنکردنی، حدود ۶ میلیارد تن گاز و غبار تو هر ثانیه می‌بلعه! یعنی حجمش اصلاً شوخی نیست. این رکورد همه‌ی سیاره‌های آزاد رو زده. دانشمندا برای این کشف از تلسکوپ خیلی قوی «Very Large Telescope» یا «VLT» در شیلی و تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope که خودش یکی از گل‌های سرسبد دنیای ستاره‌شناسیه) استفاده کردن.
حالا این مسئله چرا انقدر خاصه؟ چون قبلاً هم سیاره‌هایی دیده بودن که ولگرد بودن، یعنی به‌هیچ ستاره‌ای وابسته نبودن و همین‌جوری تو فضا می‌چرخیدن. اما Cha 1107-7626 اولین سیاره‌ایه که دانشمندا دیدن داره انقدر دیوانه‌وار گاز و غبار می‌خوره و سریع رشد می‌کنه. حتی اندازه‌گیری‌ها نشون دادن این خورد و خوراکش ثابت نیست، مثلاً تو اوت ۲۰۲۵ میزان جذب ماده‌اش تقریباً هشت برابر بیشتر از چند ماه قبل‌ترش بوده!
یه توضیح کوچیک: «Accretion burst» یعنی زمانی که یه سیاره یا ستاره به طور ناگهانی کلی ماده از اطرافش جذب می‌کنه، معادل فارسی درست و حسابی نداره ولی میشه گفت «جَذبه‌ی ناگهانی» یا «موج جذب». اینجور رفتار معمولاً تو ستاره‌های جوون دیده میشه، اما حالا این سیاره مثل ستاره‌ها رفتار داره نشون میده!
دانشمندا (مثلاً ویکتور آلمندروس‌آباد از رصدخانه پالرمو در ایتالیا) میگن انگیزه اصلیشون برای مطالعه همچین سیاره‌هایی اینه که بفهمن اینا واقعاً سیاره‌‌هستن که مثلاً از سیستم مادرشون بیرون افتادن، یا اصلاً مثل ستاره‌ها تو دل ابرهای گازی شکل گرفتن.
از اون طرف یکی دیگه از دانشمندا، الکساندر شولز از دانشگاه سنت اندروز، گفت این «انفجارهای جذب» قبلاً تو دهه ۱۹۳۰ هم تو ستاره‌ها رصد شده بودن (یعنی خیلی وقته دانشمندا با این پدیده آشنا هستن)، ولی کسی نمی‌دونست دقیقاً چی داره رخ میده! حالا که این پدیده رو تو یه جرم به جرم سیاره پیدا کردن، احتمال می‌دن یه سازوکار جهانی وجود داشته باشه که باعث ایجاد این موج‌های جذب تو کل عالم میشه؛ چه برای سیاره‌ها و چه ستاره‌ها.
عکس‌هایی که تلسکوپ دیدنی و فروسرخ وِیستا (VISTA) هم گرفته، نشون میده این سیاره‌ی ولگرد دقیقاً وسط قاب تصویر مثل یه نقطه کوچیک افتاده، ولی همین نقطه کوچولو الان داره حسابی همه رو شگفت‌زده می‌کنه.
یه نکته جالب دیگه اینه که مثلاً تلسکوپ جیمز وب تو منطقه‌ای از سحابی جبار (Orion Nebula یعنی یه ابر بزرگ گازی که همونجاست که کلی ستاره و سیاره شکل می‌گیرن) بیشتر از ۵۰۰ تا سیاره‌ی ولگرد پیدا کرده بود! یعنی این دنیا پر از این اجرام عجیب غریبه اما خیلیاشونو با چشم معمولی یا تلسکوپ‌های ضعیف نمی‌شه دید، چون تو فروسرخ می‌درخشن و باید ابزار واقعا قوی سراغشون بری.
دانشمندا کلی سوال دارن؛ مثلاً اینکه این موج‌های جذب تو سیاره‌ها رایجه یا نه؟ یا اصلاً این سیاره‌ها دقیقاً چطور شکل می‌گیرن؟ چه سهمی تو مسیر تحول خودشون دارن؟ خلاصه، کشف چنین سیاره‌هایی احتمالاً به فهم بهتر مرز بین سیاره‌های بزرگ و ستاره‌های کوچیک کمک می‌کنه. شاید حتی باعث بشه بفهمیم این سیاره‌های به ظاهر ساده چه پیچیدگی‌هایی دارن و ممکنه رازهای زیادی از شکل‌گیری کل کائنات داشته باشن.
پس اگه یه روزی دلتون خواست بدونین آیا تو فضا چیز عجیب‌تری از سیاه‌چاله‌ها هم هست، این سیاره‌های ولگرد و رفتاراشون یه گزینه خیلی خوب برای کنجکاوی و هیجان علمیه!
راستی، اگه خواستین بیشتر در این مورد بدونین، یه عالمه داستان دیگه هم از سیاره‌های ولگرد هست (مثلاً سیاره‌ای به اندازه زمین که ولگردی می‌کنه یا عجیب‌ترین دنیاهایی که جیمز وب کشف کرده). فضا، واقعاً عجیب‌تر از اونیه که فکرش رو بکنین!
منبع: +
