خب بچه‌ها، امروز میخوام درباره یه موضوع خفن و البته نه چندان آشنا گپ بزنم: اندازه‌گیری دوز مواد رادیواکتیو تو مغز استخوان فعال بدن آدم‌ها، مخصوصاً وقتی این مواد وارد بدن میشن و می‌خوان استخون رو هدف بگیرن.
تا قبل از این، دانشمندها برای شبیه‌سازی استخون‌ها و گرفتن تخمین از اینکه چقدر پرتو به مغز استخوان و بافت‌های استخوانی می‌رسه، از یه سری مدل کامپیوتری به اسم ‘فانتوم’ استفاده می‌کردن. فانتوم یعنی مدل شبیه‌سازی شده بدن انسان (یا یه قسمت از بدن) تو کامپیوتر، مثلاً یه مدل استخوان-محور ساخته‌شده با عکس CT اجساد واقعی! اما مشکل این مدل‌ها اینه که اولاً تعدادشون محدوده (آخه کی حاضره جسدشو بده بررسی کنن؟!)، دوماً ساختارشون زیاد دقیق نیست، مخصوصاً تو لایه قشری استخوان و ریزساختارهاش.
حالا بیاید بریم سر اصل مطلب: یه تیم پژوهشگر روسی و آمریکایی اومدن یه مدل جدید و باحال ارائه دادن، اسمش رو گذاشتن مدل دوزیمتری استخوانی ‘Stochastic Parametric Skeletal Dosimetry’ یا خلاصه‌ش SPSD. اگه بخوام ساده بگم، SPSD یعنی مدلی که همه اندازه‌ها و ویژگی‌های استخوان رو هم بر اساس داده‌های واقعی بررسی‌شده از استخوان‌ها، هم با در نظر گرفتن تصادفی بودن و تنوع تو جمعیت، بازسازی می‌کنه.
اینجوری دیگه فقط به یه نمونه استخوان از یه جسد محدود نیستیم و می‌تونیم بفهمیم مثلاً بچه‌ها یا بزرگ‌ترها چه تفاوتی با هم دارن.
یکم فنی‌تر که بشیم: این مدل، میاد استخوان‌های بدن رو تو کامپیوتر به قسمت‌های کوچیک‌تر (بهشون میگن سگمنت یا بخش) تقسیم می‌کنه، هرکدوم رو با شکل‌های هندسی ساده نشون میده (مثلاً استوانه یا کره) و خصوصیات دقیق ریزساختاری براشون می‌ذاره. با این کار، میتونن اندازه‌ها رو خیلی واقعی‌تر و با وضوح بالا شبیه‌سازی کنن. اصلاً این segmentation یعنی خرد کردن یه چیز به بخش‌های کوچیک‌تر.
این مدل SPSD تو این مقاله برای سن‌های مختلف ارائه شده: از نوزاد صفرساله و بچه‌های ۱، ۵، ۱۰ و ۱۵ ساله (دختر و پسر) گرفته تا بزرگسال‌های آقا و خانم. یعنی دیگه هرکی با هر سنی، مدل خودش رو داره و میتونن دقیق اندازه بگیرن که مواد رادیواکتیو نوعاً چطور تو استخوان پخش میشن و دوز به کدوم بخش می‌رسه. دقت کنین، این برای مواردیه که ‘رادیونوکلئید’ها (همون مواد رادیواکتیو که جذب استخون میشن) تو بدن هستن و باید تاثیرشون رو روی مغز استخوان بسنجیم.
محقق‌ها تو این مدل، استخوان بدن رو به ۲۸۹ تا بخش منحصر به فرد تقسیم کردن! هر بخشش با داده‌های دقیقی که از اندازه‌گیری و تحقیقات واقعی استخون‌ها گرفتن، ساخته شده. اینجوری هم میانگین جمعیت رو درمیارن هم میتونن نشون بدن تو جمعیت چقدر تنوع هست – یعنی اگر شما استخونت یه ذره متفاوته، اشکال نداره چون مدل بهش فکر کرده!
یه نکته خفن دیگه: این مدل‌های SPSD، به خاطر اینکه پارامترهاشون به واقعیت نزدیکه و داده‌هاش دقیق گردآوری شده، هیچ تناقضی با داده‌های قبلی و اندازه‌گیری‌های واقعی ندارن. یعنی خیالتون راحت باشه که علمی و درست حسابی هست.
در نهایت، اگه کارتون یا مطالعتون مربوط به رادیولوژی و دوزیمتری بدن انسانه (مثلاً می‌خواید بدونید یه داروی رادیواکتیو یا پرتو چگونه رو استخوان و مغز استخوان تاثیر داره)، این مدل جدید کاملاً قابل اعتماده و حتی جایگزین مدل‌های مرجع قبلی هم میشه.
پس خلاصه‌ش اینکه؛ مدل SPSD با دقت و جزئیات بهتر، مناسب همه سنین و هر دو جنس، مشکل قبلی مدل‌های شبیه‌سازی استخوان رو حل کرده، و از این به بعد مرجع بهتری برای کارهای دوزیمتری استخوان خواهد بود. هر سوالی بود تو کامنتا بپرسین، در خدمتیم!
منبع: +
