خب بچه‌ها، داریم راجع به یه پژوهش خیلی جالب حرف می‌زنیم که توش گروهی از دانشمندها اومدن بررسی کردن که وقتی ماهی «Sparus aurata» (که بهش میگن دُرنا ماهی یا ماهی سپر طلایی، یکی از ماهیای معروف تو صنعت پرورش ماهی) با چالش‌های مختلف پرورش ماهی مواجه میشه، چه اتفاقاتی توی کبدش رخ میده. خیالت راحت باشه، قراره راحت و عامیانه توضیح بدم همه چیزو!
خود تیم پژوهشی (یعنی یک گروه بین‌المللی از محقق‌ها به رهبری کلودیا راپوسو دی مگالیاس و بقیه بچه‌ها) اومدن با یه فناوری باحال به اسم RNA-seq کار کردن. بذار یه لحظه توضیح بدم: RNA-seq یعنی چی؟ این یه روش هست برای اینکه بفهمیم کدوم ژن‌های بدن فعال‌تر شدن یا اصطلاحاً “روشن” شدن و چطوری سلول‌ها دارن واکنش نشون میدن. مثلاً می‌خوای بدونی وقتی بدن استرس می‌گیره یا مریض میشه، تو سطح ژن و مولکول‌های RNA چه تغییراتی ایجاد میشه.
حالا اصل داستان چیه؟
ماهی‌های Sparus aurata توی شرایط پرورشی با یه سری چالش مواجه میشن؛ یعنی محیط زندگیشون خیلی شبیه طبیعت واقعی‌شون نیست، غذا و دما و شرایط آب کنترل شده‌اس و گاهی اوقات هم استرس‌هایی مث آلودگی یا کمبود اکسیژن بهشون وارد میشه. کبد ماهی هم یکی از مهم‌ترین عضوهاشه که کلی کار توی بدنش می‌کنه، مثل متابولیسم (یعنی تبدیل و ساز و گروه مواد غذایی تو بدن)، تصفیه سموم و مدیریت انرژی. حالا وقتی این ماهی‌ها استرس می‌گیرن یا شرایطشون تغییر می‌کنه، کبدشون چطور واکنش نشون میده؟
برای این کار، دانشمندها از RNA-seq استفاده کردن تا ببینن داخل سلول‌های کبد این ماهی‌ها چه اتفاقاتی می‌افته—یعنی چیا تحت تأثیر قرار می‌گیرن و کدوم ژن‌ها فعال میشن یا خاموش میشن. البته این فقط اول ماجرا بود! اینا اومدن اطلاعات RNA رو با داده‌های دیگه هم قاطی کردن (که بهش میگن multiomics integration، یعنی ترکیب چند جور داده زیستی برای اینکه بتونی دید کامل‌تری از ماجرا پیدا کنی).
چه چیزایی فهمیدن؟
این بررسی کمک کرد بفهمن کبد ماهی چطور خودش رو تطبیق میده و به شرایط متفاوت پرورش ماهی جواب میده؛ مثلاً باعث میشه انتخاب غذا بهتر انجام بشه یا اگه به کسری اکسیژن یا استرس گرمایی برخورد کنه، بتونه خودشو با اون شرایط وفق بده. نتیجه اینجوری بود که تونستن ژن‌هایی رو پیدا کنن که در مقابله با استرس‌ها فعال یا خاموش میشن. این موضوع خیلی مهمه، مخصوصاً برای صنعت پرورش ماهی، چون اگه بفهمیم کدوم ژن‌ها باعث مقاومت میشن، می‌تونیم ماهی‌ها رو بهتر پرورش بدیم، بیماریشون کمتر بشه، رشدشون هم بیشتر!
در ضمن، این مطالعه نشون داد که برای اینکه بفهمیم بدن یه موجود زنده (اینجا ماهی) چطوری با استرس‌ها کنار میاد، باید اطلاعات ژنی رو با داده‌های متابولیک (یعنی فرآیندهای شیمیایی بدن)، پروتئین‌ها و عوامل دیگه قاطی کنیم. خلاصه قضیه، وقتی همه این داده‌ها رو کنار هم بذاری، یه تصویر کامل و جذاب از نحوه پاسخ‌دهی بدن ماهی به دست میاد.
در کل، این تحقیق خیلی به صنعت آبزی‌پروری کمک می‌کنه تا بفهمن چطور با کمترین استرس و بیشترین سلامت، این ماهیا رو پرورش بدن و تولید به صرفه‌تری داشته باشن.
پس اگه دیدی ماهی سپر طلایی حالش خوبه و رشدش عالیه، بدون که شاید پشت صحنه آزمایشای RNA-seq و تیم‌های پژوهشی کارکشته‌ای هست که کمک کردن تا ماهی‌ها شادتر و مقاوم‌تر بشن!
منبع: +
